لیتیوم در استرالیا، آینده هجوم به طلای سفید

با پیش‌بینی بهبود لیتیوم از دوره کاهش قیمت‌ها و اشباع بازار، استرالیا در موقعیت مناسبی برای پاسخگویی به تقاضای جهانی قرار دارد.

بازار جهانی لیتیوم در حال تجربه دوره‌ای از نوسانات است. پس از سال‌ها رشد پایدار، قیمت‌ها از اوج خود در سال 2022 به دلیل کاهش تقاضا برای خودروهای برقی (EV) و عرضه بیش از حد توسط تولیدکنندگان جهانی سقوط کرده است. به طور کلی، قیمت هیدروکسید لیتیوم بین سال‌های 2023 و 2024 حدود سه چهارم کاهش یافته و این روند کاهشی در سال 2025 نیز ادامه یافته است.

استرالیا، به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده لیتیوم سنگی در جهان (که در سال 2024 حدود 46 درصد از کل تولید جهانی را به خود اختصاص داده بود)، این کاهش را به طور ویژه‌ای احساس کرده و چندین عملیات معدنی به دلیل شرایط نامساعد بازار متوقف شده‌اند.

نشانه‌هایی از بهبود و بازگشت رونق به بازار در آینده نزدیک وجود دارد. تحلیلگران انتظار دارند در سال 2025، با تجدید رشد در پذیرش خودروهای برقی و ذخیره‌سازی انرژی پاک، بازار لیتیوم دوباره رونق گیرد. اگرچه پیش‌بینی قیمت‌های لیتیوم همچنان دشوار است، اما معدن‌کاران استرالیایی بار دیگر سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی روی این فلز انجام می‌دهند.

با وجود تعداد زیادی معادن فعال لیتیوم و ذخایر موجود، استرالیا در موقعیت مناسبی برای پیشتازی در این فرصت لیتیوم قرار دارد. با این حال، با افزایش تقاضا، پرسش‌هایی درباره چگونگی پایداری این بازار در حال رشد و مدیریت ایمن جریان‌های زباله مطرح شده است.

تقویت قابلیت‌های بازیافت داخلی، توسعه روش‌های فرآوری سبزتر و ایجاد زنجیره‌های تأمین حلقه بسته می‌تواند کلید اطمینان از این باشد که رشد تولید لیتیوم به هزینه محیط‌زیست تمام نشود.

حمایت از لیتیوم در استرالیا

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) پیش‌بینی می‌کند که تا سال 2040، تقاضا برای لیتیوم در صورتی که جهان بخواهد به اهداف توافق‌نامه پاریس دست یابد، بیش از 40 برابر سطح کنونی خواهد بود. به همین دلیل، با وجود نوسانات کنونی بازار، خوش‌بینی نسبت به آینده لیتیوم همچنان قوی است.

شرکتLiontown Resources، که تولید در معدن Kathleen Valley خود را از جولای گذشته آغاز کرده، نمونه‌ای از این خوش‌بینی است. انتظار می‌رود این معدن سالانه حدود 500,000 تن کنسانتره اسپودومن تولید کند. اسپودومن منبع اصلی لیتیوم در استرالیا است.

در همین حال، شرکت Pilbara Minerals مستقر در Perth برنامه‌ریزی کرده است که تولید سنگ لیتیوم در پروژه Pilgangoora خود را از طریق پروژه P1000 در سال آینده 50 درصد افزایش دهد.

به طور حیاتی، علاقه به توسعه نه تنها بخش استخراج زنجیره تأمین لیتیوم، بلکه پالایشگاه‌ها نیز افزایش یافته است. برای مثال، در غرب استرالیا، Covalent Lithium در حال ساخت پالایشگاه لیتیوم خود است، در حالی که Albemarle پالایشگاه دیگری را در این منطقه اداره می‌کند.

انگیزه پشت این تغییر تمرکز از تلاش‌ها برای تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تأمین مواد معدنی حیاتی و کاهش وابستگی به تسلط مداوم چین ناشی می‌شود. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، چین در حال حاضر 70 درصد از پالایش جهانی لیتیوم را به خود اختصاص داده است.

رفع شکاف در فرآوری داخلی لیتیوم

Neeraj Sharma، استاد شیمی در University of New South Wales و بنیان‌گذار انجمن باتری استرالیا، اظهار می‌دارد: در حال حاضر در استرالیا، ما در زمینه استخراج و یکپارچه‌سازی جنبه‌های باتری‌های لیتیوم-یون بسیار خوب عمل می‌کنیم. شبکه ما در زمینه ذخیره‌سازی باتری سال‌ها جلوتر است. بخش میانی زنجیره تأمین یعنی فرآوری و تولید سلول، باید توسعه یابد.

به همین ترتیب، Serkan Saydam، رئیس بخش مهندسی معدن درUNSW Sydney، معتقد است که شکاف اصلی در زنجیره تأمین لیتیوم استرالیا در بخش فرآوری و پالایش قرار دارد.

Saydam می‌گوید: در حالی که استرالیا در استخراج لیتیوم برتری دارد، در حال حاضر ظرفیت کافی برای فرآوری و پالایش داخلی ندارد، که منجر به وابستگی به تأسیسات خارجی شده است.

در واقع، در سال‌های 2023-2022، استرالیا 98 درصد از کنسانتره اسپودومن خود را برای فرآوری صادر کرده است.

هر دو Sharma و Saydam توسعه قابلیت فرآوری لیتیوم را نه تنها برای امنیت ملی و رشد اقتصادی استرالیا، بلکه برای توسعه پایدار صنعت ضروری می‌دانند.

Saydam می‌گوید توسعه زیرساخت‌های فرآوری کم‌انتشار نه تنها برای کسب سود اقتصادی، بلکه برای به حداقل رساندن اثرات زیست‌محیطی از طریق نظارت دقیق‌تر مقررات، ضروری است.

Sharma معتقد است که توسعه این بخش از زنجیره تأمین همچنین می‌تواند به ایجاد صنعت بازیافت باتری قوی‌تر در استرالیا کمک کند.

او می‌گوید: اگر بدانیم از منظر فرآوری چه چیزی وارد باتری‌ها می‌شود، بهتر می‌توانیم نحوه بازیافت آن‌ها را در پایان عمرشان درک کنیم. ما شاهد علاقه زیادی از بخش‌های معدنی و استارت‌آپ‌ها برای حرکت به سمت این هدف هستیم، اما در حال حاضر، بدون فرآوری یا پالایش الکترود مناسب در داخل کشور، ایجاد فرآیندهای بازیافت مورد نیاز در داخل دشوارتر است.

توسعه بازیافت باتری

طبق گزارش سازمان تحقیقات علمی و صنعتی مشترک‌المنافع، در حال حاضر تنها حدود 10 درصد از پسماند‌های باتری لیتیوم-یون در استرالیا بازیافت می‌شود. با این حال، Sharma پیش‌بینی می‌کند که با افزایش تقاضا برای باتری‌های بزرگ‌مقیاس، نرخ بازیافت نیز افزایش خواهد یافت.

او می‌گوید: فکر می‌کنم نرخ بازیافت برای مواردی مانند باتری‌های خودروهای برقی نزدیک به 100 درصد خواهد بود. صرفاً به این دلیل که این باتری‌ها بزرگ هستند، مردم نمی‌خواهند آن‌ها را بدون استفاده نگه دارند.

او می‌افزاید که دشواری در مقیاس‌پذیری و این واقعیت است که شیمی باتری همچنان در حال تکامل است.

Sharma می‌گوید: در حال حاضر باتری‌های لیتیوم-یون به اندازه کافی برای بازیافت کارآمد وجود ندارند، و اضافه می‌کند که شیمی باتری دائماً در حال تغییر است، به این معنا که بازیافت‌کنندگان باتری‌هایی را جمع‌آوری می‌کنند که «ترکیبی از مواد شیمیایی بسیار متنوعی دارند.

با این حال، برخی شیمی‌های باتری به عنوان غالب در حال ظهور هستند و Sharma پیشنهاد می‌دهد که در چند سال آینده، جریان پسماند باتری «همگن‌تر» خواهد شد که سازماندهی و بازیافت آن آسان‌تر خواهد بود.

او می‌افزاید: وقتی باتری‌های بیشتری برای بازیافت در دسترس باشد، آن‌گاه مقیاس لازم برای انجام این کار به طور مؤثر فراهم می‌شود. هنگامی که شیمی باتری استاندارد شود، می‌توان به حداقل رساندن مراحل بازیافت فکر کرد.

پیشرفت‌هایی در حال انجام است. همچنین سابقه تاریخی وجود دارد، به طوری که صنعت باتری‌های سرب-اسید الگویی را ارائه می‌دهد که استرالیا می‌تواند از آن بیاموزد.

در ژانویه 2022، شورای مدیریت باتری طرح اخذ عوارض را با همکاری تولیدکنندگان معرفی کرد که نرخ بازیابی باتری‌های کوچک را از کمتر از 8 درصد به بیش از 16 درصد در عرض شش ماه افزایش داد. دولت استرالیا همچنین اخیراً استراتژی ملی باتری خود را اعلام کرده که راه‌هایی برای حمایت از صنعت باتری داخلی در حال رشد را مشخص می‌کند.

با توجه به اینکه استرالیا در تلاش برای بستن حلقه است، جاسازی پایداری در سراسر زنجیره تأمین امری حیاتی خواهد بود. با سخت‌گیرانه‌تر شدن استانداردهای زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی، سهامداران و مصرف‌کنندگان به طور یکسان توجه زیادی خواهند داشت.

نگاه به آینده‌ای پایدارتر

Saydam هشدار می‌دهد که معادن استرالیا باید روش‌های پایدارتر را در عملیات خود ادغام کنند تا نه تنها تقاضای آینده لیتیوم را برآورده کنند، بلکه به «بازیگر کلیدی» در انتقال جهانی به اقتصاد کم‌کربن تبدیل شوند.

او می‌گوید: سرمایه‌گذاری در نوآوری، مانند استخراج مستقیم لیتیوم و فناوری‌های پالایش کم‌کربن، برای کاهش ردپای زیست‌محیطی و حمایت از اقتصاد چرخشی حیاتی است. صنعت باید نوسانات بازار جهانی را مدیریت کند و برای سیاست‌های ملی شفاف که از رشد پایدار حمایت می‌کنند، تلاش کند.

Saydam می‌افزاید: پرداختن به این چالش‌ها به صورت جامع کلید اطمینان از این است که استرالیا بتواند تولید لیتیوم خود را به شیوه‌ای مسئولانه و رقابتی در سطح جهانی افزایش دهد.

استرالیا قبلاً توسعه ظرفیت پالایش داخلی و ابتکارات بازیافت باتری داخلی را آغاز کرده است. با این حال، موانع قابل‌توجهی برای پاسخگویی به تقاضای جهانی رو به رشد باقی مانده است. به گفته Saydam، بهینه‌سازی استخراج و فرآوری لیتیوم نیازمند ترکیبی هماهنگ از اصلاحات قانونی، پیشرفت‌های فناوری و سرمایه‌گذاری استراتژیک است.

او می‌گوید: چهارچوب‌های قانونی باید تقویت شوند تا روش‌های پایدار و کارآمد را تشویق کنند. این شامل ایجاد سیاست‌های شفاف و پایدار است که فعالیت‌های ارزش‌افزوده داخلی مانند پالایش و تولید مواد باتری را به جای صرف صادرات مواد خام تشویق می‌کنند.

Saydam ادامه می‌دهد: تنظیمات نظارتی همچنین باید استانداردهای زیست‌محیطی سخت‌گیرانه‌ای را برای اطمینان از مدیریت مسئولانه مصرف آب، مدیریت پسماند و انتشارات اعمال کنند، در حالی که تأییدیه‌ها برای استقرار فناوری‌های پایدار تسریع می‌شوند.

افزایش تعامل با جوامع محلی و بومی، سرمایه‌گذاری در ارتقاء مهارت‌های نیروی کار و تشویق همکاری بین دانشگاه‌ها، صنعت و دولت نیز به عنوان کلید موفقیت بلندمدت برجسته شده‌اند.

Saydam در پایان اظهار می‌دارد: در اصل، موفقیت بلندمدت صنعت لیتیوم استرالیا به رویکردی جامع بستگی دارد که پایداری، نوآوری و جایگاه استراتژیک در زنجیره ارزش جهانی را یکپارچه می‌کند.

تحلیل و جمع‌بندی

گزارش ارائه‌شده بر وضعیت کنونی و آینده صنعت لیتیوم در استرالیا تمرکز دارد و نشان‌دهنده پتانسیل این کشور برای حفظ جایگاه خود به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده لیتیوم سنگی در جهان است. با این حال، چند نکته کلیدی از منظر تحلیل کمی و کیفی برای فعالان بازار کامودیتی‌ها و سرمایه‌گذاران قابل‌توجه است:

1. وضعیت بازار جهانی لیتیوم

   کاهش قیمت هیدروکسید لیتیوم بین سال‌های 2023 و 2024 به میزان حدود 75 درصد و ادامه این روند در سال 2025 نشان‌دهنده فشارهای عرضه بیش از حد و کاهش موقت تقاضا برای خودروهای برقی است. با این حال، پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) مبنی بر افزایش 40 برابری تقاضای لیتیوم تا سال 2040، به دلیل اهداف توافق‌نامه پاریس، نشان‌دهنده پتانسیل رشد بلندمدت است.

   بر اساس داده‌هایS&P Global ، قیمت لیتیوم کربنات (CIF Asia) در ژانویه 2025 به حدود 10,500 دلار بر تن رسیده که نسبت به اوج 81,000 دلار بر تن در نوامبر 2022 کاهش چشمگیری داشته است. این کاهش، حاشیه سود معدن‌کاران استرالیایی را تحت فشار قرار داده و منجر به توقف برخی عملیات معدنی شده است. با این حال، پیش‌بینی‌های BloombergNEF نشان می‌دهد که با افزایش تقاضای خودروهای برقی در سال 2026، قیمت‌ها ممکن است تا 20,000-15,000 دلار بر تن بهبود یابند.

2. موقعیت استرالیا در زنجیره تأمین

   استرالیا با تولید 46 درصد از لیتیوم سنگی جهانی در سال 2024، همچنان پیشرو است. پروژه‌هایی مانند Kathleen Valley (با ظرفیت 500,000 تن کنسانتره اسپودومن در سال) و پروژه P1000 شرکت Pilbara Minerals  (افزایش 50 درصدی تولید) نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری‌های قوی در بخش استخراج هستند. با این حال، وابستگی 98 درصدی به صادرات کنسانتره اسپودومن برای پالایش (عمدتاً به چین) یک نقطه ضعف استراتژیک است.

   توسعه پالایشگاه‌های داخلی توسط شرکت‌هایی مانند Covalent Lithium و Albemarle می‌تواند این وابستگی را کاهش دهد. بر اساس گزارشIEA (2024)، چین 70 درصد از ظرفیت پالایش لیتیوم جهانی را در اختیار دارد. ایجاد ظرفیت پالایش داخلی نه تنها ارزش‌افزوده اقتصادی ایجاد می‌کند، بلکه ریسک‌های ژئوپلیتیکی مرتبط با تسلط چین را کاهش می‌دهد.

3. پایداری و بازیافت

   نرخ بازیافت باتری‌های لیتیوم-یون در استرالیا تنها 10 درصد است که در مقایسه با نرخ بازیافت باتری‌های سرب-اسید (نزدیک به 90 درصد در سطح جهانی) بسیار پایین است. با این حال، طرح شورای مدیریت باتری در سال 2022 نرخ بازیابی باتری‌های کوچک را از 8 درصد به 16 درصد افزایش داده است. این نشان‌دهنده پتانسیل بهبود در صورت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بازیافت است.

   بر اساس گزارشMcKinsey (2024)، بازار بازیافت باتری‌های لیتیوم-یون تا سال 2030 می‌تواند به ارزش 18 میلیارد دلار در سطح جهانی برسد، که استرالیا با توسعه ظرفیت داخلی می‌تواند سهمی از آن داشته باشد. استانداردسازی شیمی باتری‌ها و افزایش جریان زباله‌های همگن، بازیافت را اقتصادی‌تر خواهد کرد.

4. ریسک‌ها و چالش‌ها

   نوسانات قیمت لیتیوم، وابستگی به پالایش خارجی، و نیاز به زیرساخت‌های کم‌انتشار از جمله چالش‌های اصلی هستند. علاوه بر این، استانداردهای سخت‌گیرانه زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) فشار بیشتری بر شرکت‌های معدنی وارد می‌کند. گزارش Deloitte (2025) نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران به طور فزاینده‌ای به معیارهای ESG توجه دارند، و شرکت‌هایی که نتوانند این استانداردها را رعایت کنند، ممکن است با کاهش سرمایه‌گذاری مواجه شوند.

جمع‌بندی

صنعت لیتیوم استرالیا در موقعیت منحصربه‌فردی برای بهره‌برداری از تقاضای رو به رشد جهانی قرار دارد، اما موفقیت آن به رفع شکاف‌های زنجیره تأمین، به‌ویژه در بخش پالایش و بازیافت، بستگی دارد. نکات کلیدی عبارتند از: 

- رشد تقاضا: پیش‌بینی افزایش 40 برابری تقاضای لیتیوم تا سال 2040، فرصت‌های قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاری در استخراج و پالایش فراهم می‌کند.

- تنوع‌بخشی زنجیره تأمین: توسعه ظرفیت پالایش داخلی و کاهش وابستگی به چین برای استرالیا حیاتی است. این امر نه تنها ریسک‌های ژئوپلیتیکی را کاهش می‌دهد، بلکه ارزش‌افزوده اقتصادی را افزایش می‌دهد.

- پایداری: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های استخراج مستقیم لیتیوم و پالایش کم‌کربن، همراه با تقویت زیرساخت‌های بازیافت، برای رقابت‌پذیری بلندمدت ضروری است.

استرالیا با تمرکز بر پایداری، نوآوری و جایگاه استراتژیک در زنجیره ارزش جهانی، می‌تواند به یک بازیگر کلیدی در انتقال به اقتصاد کم‌کربن تبدیل شود.