گزارش بازار جهانی زغال سنگ: تقاضای پایدار پس از اوج بی‌سابقه در ۲۰۲۴
آخرین به‌روزرسانی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می‌دهد که تقاضای جهانی زغال سنگ نزدیک به اوج بی‌سابقه ثبت‌شده در سال ۲۰۲۴ باقی خواهد ماند.
به‌روزرسانی میان‌سال زغال سنگ (Coal Mid-Year Update) آژانس بین‌المللی انرژی نشان داد که تقاضا در سال ۲۰۲۴ به حدود ۸.۸ میلیارد تن افزایش خواهد یافت که نشان‌دهنده رشد ۱.۵ درصد نسبت به سال ۲۰۲۳ است.
این گزارش به روندهای منطقه‌ای متضاد در نیمه اول سال ۲۰۲۵ اشاره کرده است.
در حالی که تقاضای زغال سنگ در چین و هند به دلیل مصرف کمتر برق و افزایش تولید برق از منابع تجدیدپذیر کاهش یافت، ایالات متحده (US) شاهد افزایش حدود ۱۰ درصدی مصرف زغال سنگ بود. این افزایش ناشی از تقاضای بالاتر برای برق و قیمت‌های بالاتر گاز طبیعی بود.
در اتحادیه اروپا(EU)، تقاضای زغال سنگ تقریباً بدون تغییر باقی ماند؛ کاهش مصرف صنعتی با نیازهای بالاتر تولید برق جبران شد.
با وجود این نوسانات کوتاه‌مدت، آژانس بین‌المللی انرژی افزایش اندکی را در تقاضای جهانی زغال سنگ در سال ۲۰۲۵ پیش‌بینی می‌کند و پس از آن در سال ۲۰۲۶ کاهش «ناچیزی» را انتظار دارد.
در نتیجه، تقاضا «کمی کمتر از سطوح سال ۲۰۲۴» خواهد بود.
این پیش‌بینی با گزارش "زغال سنگ ۲۰۲۴(Coal 2024)" همسو است، با این تفاوت که تغییرات اصلی از ماه دسامبر شامل بازبینی‌های کاهشی برای رشد اقتصادی جهانی و تغییر سیاست انرژی ایالات متحده به سمت زغال سنگ است.
در چین، انتظار می‌رود تقاضای زغال سنگ در طول سال ۲۰۲۵ اندکی کاهش یابد (کمتر از ۱ درصد). در مقابل، ایالات متحده رشد ۷ درصدی تقاضا را پیش‌بینی می‌کند، در حالی که اتحادیه اروپا کاهش تقریباً ۲ درصدی را انتظار دارد.
پیش‌بینی می‌شود تولید زغال سنگ در سال ۲۰۲۵ به «رکورد جدیدی» دست یابد، که افزایش آن عمدتاً توسط چین و هند هدایت می‌شود.
با این حال، کاهش در تولید جهانی زغال سنگ در سال ۲۰۲۶ انتظار می‌رود، زیرا سطوح بالای ذخایر و قیمت‌های پایین‌تر بر عرضه تأثیر می‌گذارند.
Keisuke Sadamori، مدیر بازارهای انرژی و امنیت آژانس بین‌المللی انرژی، اظهار داشت: در حالی که در نیمه اول سال ۲۰۲۵ شاهد روندهای متضاد در مناطق مختلف بوده‌ایم، این موارد مسیر اصلی تقاضای جهانی زغال سنگ را تغییر نمی‌دهند.
وی افزود: انتظار داریم مصرف جهانی زغال سنگ در سال جاری و سال آینده تقریباً ثابت بماند، که با پیش‌بینی قبلی ما همسو است، اگرچه نوسانات کوتاه‌مدت در مناطق مختلف به دلیل شرایط آب و هوایی و درجه بالای عدم قطعیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی همچنان ممکن است. مانند سال‌های گذشته، روندهای جهانی زغال سنگ همچنان به شدت تحت تأثیر چین قرار دارد، که تقریباً ۳۰ درصد بیشتر از مجموع مصرف بقیه جهان زغال سنگ مصرف می‌کند.
برای اولین بار از زمان رکود مرتبط با کووید در سال ۲۰۲۰، پیش‌بینی می‌شود حجم تجارت زغال سنگ در سال ۲۰۲۵ کاهش یابد، با کاهشی مستمر در سال ۲۰۲۶، که اولین کاهش سالانه متوالی در این قرن را رقم می‌زند.
در بحبوحه مازاد عرضه، قیمت‌های زغال سنگ به سطوح اوایل سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است، که منجر به چالش‌های اقتصادی برای تولیدکنندگان شده است.
انتظار می‌رود اندونزی بزرگترین کاهش تولید را از نظر حجم در سال ۲۰۲۵ داشته باشد، اما صادرکنندگان زغال سنگ روسیه به دلیل شرایط فعلی بازار تحت شدیدترین فشار اقتصادی قرار دارند.
تحلیل و جمع بندی
یک جدول برای نمایش داده‌های کلیدی مربوط به تغییرات تقاضای زغال سنگ در مناطق مختلف و پیش‌بینی‌های تولید ارائه می‌شود.
این جدول به وضوح نشان می‌دهد که در حالی که تقاضای جهانی زغال سنگ در سال ۲۰۲۵ به دلیل رشد تولید در چین و هند به رکورد جدیدی خواهد رسید، روندهای منطقه‌ای متفاوت هستند. ایالات متحده با افزایش تقاضا به دلیل قیمت بالای گاز طبیعی و نیاز به برق بیشتر، در تضاد با چین و هند قرار دارد که به دلیل رشد انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش مصرف برق، کاهش تقاضا را تجربه می‌کنند. پیش‌بینی کاهش تولید در سال ۲۰۲۶ به دلیل اشباع بازار و کاهش قیمت‌ها، نشان‌دهنده چالش‌های آتی برای تولیدکنندگان است.
تحلیل کمّی
روندهای عرضه و تقاضا
تقاضای جهانی: تقاضای جهانی زغال سنگ در سال ۲۰۲۴ به ۸.۸ میلیارد تن رسید که ۱.۵ درصد نسبت به سال ۲۰۲۳ افزایش داشت. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵ اندکی افزایش یابد و در سال ۲۰۲۶ به «کمی کمتر از سطوح ۲۰۲۴» برسد. این نشان‌دهنده یک دوره تثبیت پس از رشد قوی است.
روندهای منطقه‌ای (نیمه اول ۲۰۲۵)
چین و هند: کاهش تقاضا به دلیل مصرف کمتر برق و رشد چشمگیر تولید انرژی‌های تجدیدپذیر.
ایالات متحده: افزایش حدود ۱۰ درصدی مصرف زغال سنگ، ناشی از افزایش تقاضای برق و قیمت‌های بالاتر گاز طبیعی. این روند در سال ۲۰۲۵ نیز با رشد ۷ درصدی تقاضا ادامه خواهد یافت.
اتحادیه اروپا: تقاضا تقریباً بدون تغییر، با جبران کاهش مصرف صنعتی توسط نیازهای تولید برق. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۵ حدود ۲ درصد کاهش یابد.
تولید جهانی: پیش‌بینی می‌شود تولید زغال سنگ در سال ۲۰۲۵ به «رکورد جدیدی» دست یابد که عمدتاً توسط چین و هند هدایت می‌شود. با این حال، در سال ۲۰۲۶ کاهش خواهد یافت که ناشی از سطوح بالای ذخایر و قیمت‌های پایین‌تر است.
روندهای قیمتی
قیمت‌های زغال سنگ به دلیل مازاد عرضه به سطوح اوایل سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است. این کاهش قیمت، حاشیه سود تولیدکنندگان را تحت فشار قرار داده و منجر به چالش‌های اقتصادی شده است.
تجارت جهانی: حجم تجارت زغال سنگ برای اولین بار از سال ۲۰۲۰، در سال ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ کاهش خواهد یافت. این کاهش متوالی، نشان‌دهنده تغییر در دینامیک‌های عرضه و تقاضا و احتمالاً کاهش وابستگی به واردات در برخی مناطق است.
تأثیر بر تولیدکنندگان
اندونزی انتظار می‌رود بزرگترین کاهش تولید را از نظر حجم در سال ۲۰۲۵ داشته باشد.
صادرکنندگان زغال سنگ روسیه تحت شدیدترین فشار اقتصادی قرار دارند که احتمالاً ناشی از تحریم‌ها و شرایط فعلی بازار است.
تحلیل کیفی و ژئوپلیتیک
سیاست‌های انرژی و تغییرات ساختاری: تغییر سیاست انرژی ایالات متحده به سمت زغال سنگ، در تضاد با تلاش‌های چین و هند برای گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر است. این واگرایی در سیاست‌ها، چشم‌انداز بلندمدت بازار زغال سنگ را پیچیده می‌کند. در حالی که کشورهای توسعه‌یافته به سمت کاهش مصرف زغال سنگ حرکت می‌کنند، کشورهای در حال توسعه همچنان به آن به عنوان منبع اصلی انرژی متکی هستند.
عدم قطعیت‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی: گزارش به «درجه بالای عدم قطعیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی» اشاره دارد که می‌تواند بر نوسانات کوتاه‌مدت تقاضا تأثیر بگذارد. این عوامل شامل تنش‌های تجاری، درگیری‌های منطقه‌ای، و سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی است که بر رشد اقتصادی و در نتیجه تقاضای انرژی تأثیر می‌گذارند.
ملی‌گرایی منابع: اگرچه گزارش به طور مستقیم به ملی‌گرایی منابع اشاره نمی‌کند، اما کاهش تولید در اندونزی و فشار اقتصادی بر صادرکنندگان روسی می‌تواند نشانه‌ای از این پدیده باشد. کشورها ممکن است سیاست‌هایی را برای کنترل منابع داخلی خود اتخاذ کنند (مانند تعرفه‌ها، محدودیت‌های صادراتی، یا ملی‌سازی معادن) که بر عرضه جهانی زغال سنگ و قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، اعمال تعرفه‌های وارداتی بر زغال سنگ توسط کشورهای مصرف‌کننده یا محدودیت‌های صادراتی از سوی کشورهای تولیدکننده می‌تواند منجر به اختلال در زنجیره تأمین و افزایش نوسانات قیمت شود. این سیاست‌ها می‌توانند بر سرمایه‌گذاری‌های بورسی در شرکت‌های معدنی و همچنین صنایع مصرف‌کننده (مانند تولیدکنندگان فولاد یا سیمان) تأثیر منفی بگذارند.
نقش چین: چین همچنان بازیگر اصلی در بازار جهانی زغال سنگ است و تقریباً ۳۰ درصد بیشتر از مجموع مصرف بقیه جهان زغال سنگ مصرف می‌کند. هرگونه تغییر در سیاست‌های انرژی، رشد اقتصادی، یا شرایط آب و هوایی در چین، تأثیر قابل توجهی بر بازار جهانی خواهد داشت.
تحلیل سناریو
سناریوی اول (خوش‌بینانه): رشد اقتصادی قوی و تأخیر در گذار انرژی
پیامدها: در این سناریو، رشد اقتصادی جهانی فراتر از پیش‌بینی‌ها باشد و گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر با چالش‌های فنی یا تأخیرهای سیاستگذاری مواجه شود. این امر می‌تواند منجر به افزایش غیرمنتظره تقاضا برای زغال سنگ، به ویژه در بازارهای نوظهور، شود.
تأثیر بر قیمت و عرضه: قیمت‌های زغال سنگ ممکن است به دلیل تقاضای بالاتر از حد انتظار و محدودیت‌های عرضه در کوتاه‌مدت افزایش یابد. تولیدکنندگان می‌توانند از حاشیه سود بهتری برخوردار شوند و سرمایه‌گذاری در ظرفیت‌های تولید جدید توجیه بیشتری پیدا کند.
سناریوی دوم (بدبینانه): رکود جهانی و تسریع گذار انرژی
تأثیر بر بازار: در این سناریو، رکود اقتصادی جهانی عمیق‌تر و طولانی‌تر از پیش‌بینی‌ها باشد و همزمان، سیاست‌های اقلیمی سخت‌گیرانه‌تر و پیشرفت‌های فناوری در انرژی‌های تجدیدپذیر، گذار انرژی را تسریع بخشد. این امر منجر به کاهش شدیدتر تقاضا برای زغال سنگ در سراسر جهان خواهد شد.
پیامدها: قیمت‌های زغال سنگ به شدت کاهش می‌یابد و بسیاری از تولیدکنندگان با ورشکستگی مواجه می‌شوند. مازاد عرضه به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود و سرمایه‌گذاری در بخش زغال سنگ به حداقل می‌رسد.
سناریوی سوم (ادامه وضع موجود): ثبات نسبی با نوسانات منطقه‌ای
ریسک‌ها و فرصت‌ها: این سناریو با پیش‌بینی IEA همسو است: تقاضای جهانی زغال سنگ ثابت می‌ماند اما با نوسانات منطقه‌ای و ژئوپلیتیکی همراه است.
ریسک‌ها: ریسک اصلی، نوسانات قیمت ناشی از عدم قطعیت‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی، و همچنین فشار بر تولیدکنندگان با هزینه‌های بالا است. ریسک‌های نظارتی و محیط زیستی نیز در بلندمدت ادامه خواهند داشت.
فرصت‌ها: فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاران در شرکت‌هایی است که از نظر عملیاتی کارآمد هستند و می‌توانند در محیط قیمت‌های پایین‌تر نیز سودآوری داشته باشند. همچنین، فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کاهش انتشار کربن از زغال سنگ یا پروژه‌هایی که به بهبود کارایی مصرف زغال سنگ کمک می‌کنند، وجود دارد.
تحلیل از دیدگاه ذی‌نفعان مختلف
تولیدکنندگان زغال سنگ (مانند اندونزی، روسیه، چین، هند): این ذی‌نفعان با چالش‌های متعددی مواجه هستند. کاهش قیمت‌ها و مازاد عرضه، حاشیه سود آن‌ها را کاهش داده است. در حالی که چین و هند به افزایش تولید ادامه می‌دهند، اندونزی و روسیه با کاهش تولید و فشار اقتصادی مواجه هستند. آن‌ها باید به دنبال افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها و تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی خود باشند.
مصرف‌کنندگان صنعتی (مانند صنایع فولاد، سیمان، تولید برق): این صنایع به دنبال پایداری عرضه و قیمت‌های رقابتی زغال سنگ هستند. نوسانات منطقه‌ای و تغییرات سیاست‌های انرژی می‌تواند بر هزینه‌های تولید آن‌ها تأثیر بگذارد. آن‌ها ممکن است به دنبال منابع جایگزین انرژی یا بهبود کارایی مصرف زغال سنگ باشند.
سرمایه‌گذاران بورسی: سرمایه‌گذاران در سهام شرکت‌های معدنی زغال سنگ باید به دقت ریسک‌های مرتبط با قیمت‌های پایین، مازاد عرضه، و سیاست‌های زیست‌محیطی را ارزیابی کنند. فرصت‌ها ممکن است در شرکت‌هایی با ترازنامه قوی و عملیات کارآمد وجود داشته باشد که می‌توانند در محیط چالش‌برانگیز کنونی دوام بیاورند.
دولت‌ها و نهادهای نظارتی: دولت‌ها باید بین نیاز به امنیت انرژی و تعهدات اقلیمی خود تعادل برقرار کنند. سیاست‌های آن‌ها (مانند تعرفه‌ها، یارانه‌ها، یا مقررات زیست‌محیطی) تأثیر مستقیمی بر بازار زغال سنگ و سرمایه‌گذاری‌ها خواهد داشت.
فعالان محیط زیست: این گروه به دنبال کاهش هر چه بیشتر مصرف زغال سنگ و تسریع گذار به انرژی‌های پاک هستند. آن‌ها بر دولت‌ها و شرکت‌ها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای فشار وارد می‌کنند.
نکات کلیدی
بازار جهانی زغال سنگ در آستانه یک نقطه عطف قرار دارد. پس از رسیدن به اوج تاریخی در سال ۲۰۲۴، تقاضا در سال ۲۰۲۵ تقریباً ثابت خواهد ماند و در سال ۲۰۲۶ کاهش ناچیزی را تجربه خواهد کرد. این پایداری کلی، ناشی از روندهای متضاد منطقه‌ای است: رشد تقاضا در ایالات متحده در برابر کاهش آن در چین و هند. تولید جهانی زغال سنگ در سال ۲۰۲۵ به رکورد جدیدی خواهد رسید، اما مازاد عرضه و کاهش قیمت‌ها فشار شدیدی بر تولیدکنندگان، به ویژه در اندونزی و روسیه، وارد خواهد کرد. برای اولین بار از سال ۲۰۲۰، حجم تجارت جهانی زغال سنگ در سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ کاهش خواهد یافت که نشان‌دهنده تغییرات ساختاری در بازار است. سرمایه‌گذاران باید به ریسک‌های ژئوپلیتیکی و نوسانات کوتاه‌مدت ناشی از شرایط آب و هوایی توجه ویژه‌ای داشته باشند.
جمع‌بندی
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی تصویری پیچیده از بازار جهانی زغال سنگ ارائه می‌دهد. در حالی که تقاضا در کوتاه‌مدت (۲۰۲۵) ثابت باقی می‌ماند و تولید به رکورد جدیدی می‌رسد، نشانه‌هایی از تغییرات ساختاری در بلندمدت (۲۰۲۶ به بعد) دیده می‌شود. کاهش حجم تجارت، فشار بر تولیدکنندگان به دلیل مازاد عرضه و قیمت‌های پایین، و واگرایی در سیاست‌های انرژی منطقه‌ای، همگی به چالش‌های پیش روی این بازار اشاره دارند.
توصیه‌های عملی
برای سرمایه‌گذاران
تمرکز بر کارایی: به دنبال سرمایه‌گذاری در شرکت‌های زغال سنگی باشید که از نظر عملیاتی بسیار کارآمد هستند و می‌توانند در محیط قیمت‌های پایین‌تر نیز سودآوری خود را حفظ کنند.
تنوع‌بخشی: سبد سرمایه‌گذاری خود را تنها به زغال سنگ محدود نکنید و به بخش‌های انرژی تجدیدپذیر و فناوری‌های پاک نیز توجه داشته باشید تا ریسک‌های مرتبط با گذار انرژی را کاهش دهید.
پایش روندهای ژئوپلیتیکی: تحولات ژئوپلیتیکی، به ویژه در مناطق تولیدکننده و مصرف‌کننده اصلی (مانند روسیه، اندونزی، چین، هند، و ایالات متحده)، می‌تواند به سرعت بر قیمت‌ها و عرضه تأثیر بگذارد.
تحلیل سناریو: برای مقابله با عدم قطعیت‌ها، سناریوهای مختلف (خوش‌بینانه، بدبینانه، و ادامه وضع موجود) را در تحلیل‌های خود بگنجانید و استراتژی‌های متناسب با هر سناریو را تدوین کنید.
برای مصرف‌کنندگان صنعتی
تضمین عرضه: با توجه به پیش‌بینی کاهش حجم تجارت و نوسانات منطقه‌ای، قراردادهای بلندمدت با تأمین‌کنندگان معتبر را برای تضمین پایداری عرضه زغال سنگ در نظر بگیرید.
بهبود کارایی انرژی: سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها و فرآیندهایی که مصرف زغال سنگ را بهینه می‌کنند، می‌تواند هزینه‌ها را کاهش داده و ریسک‌های مرتبط با قیمت‌های بالا را مدیریت کند.
بررسی جایگزین‌ها: به طور فعال گزینه‌های انرژی جایگزین و پاک‌تر را بررسی کنید تا وابستگی خود را به زغال سنگ کاهش دهید و با تغییرات سیاست‌های زیست‌محیطی همسو شوید.
مدیریت ریسک قیمت: از ابزارهای مالی مانند پوشش ریسک برای مدیریت نوسانات قیمت زغال سنگ استفاده کنید.
در نهایت، بازار زغال سنگ در حال حرکت به سمت یک دوره تثبیت و سپس کاهش تدریجی است، اما این روند با نوسانات منطقه‌ای و عدم قطعیت‌های کلان اقتصادی و ژئوپلیتیکی همراه خواهد بود. درک دقیق این دینامیک‌ها برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه در این بازار حیاتی است.