آیا غرب می‌تواند سلطه چین را بر بازار جهانی گرافیت تضعیف کند؟

با توجه به اینکه گرافیت جزء اصلی باتری‌های خودروهای الکتریکی (EVs) است، زنجیره‌های تأمین تا چه حد آسیب‌پذیر هستند و تا چه اندازه باید نگران باشیم؟

گرافیت عنصری حیاتی در بسیاری از فرآیندهای صنعتی و همچنین جزء مهمی از باتری‌های لیتیوم-یون، و در نتیجه گسترش خودروهای الکتریکی، است. با توجه به اینکه گرافیت آند (قطب منفی) باتری را تشکیل می‌دهد، نقش محوری خود را در گذار انرژی ادامه خواهد داد.

با این حال، همانند بسیاری از مواد معدنی حیاتی جهان، بخش بزرگی از ذخایر گرافیت تحت کنترل چین قرار دارد. تحقیقاتGlobalData، نشان می‌دهد که چین در سال ۲۰۲۵ دارای ۸۱ میلیون تن (mt) ذخایر گرافیت طبیعی بوده است که تقریباً ۲۸ درصد از کل ذخایر جهانی را شامل می‌شود. چین همچنین در سال ۲۰۲۴ تولیدکننده پیشرو گرافیت بود و با تولید ۱,۲۷۰ هزار تن(kt)، ۸۲ درصد از کل تولید جهانی را به خود اختصاص داد.

این وضعیت مجموعه‌ای از چالش‌ها را برای زنجیره تأمین جهانی ایجاد می‌کند، به ویژه زمانی که کنترل‌های صادراتی، تهدیدات تعرفه‌ای و تنش‌های ژئوپلیتیکی در میان باشد. نگرانی‌ها در مورد سلطه چین بر تولید گرافیت و تغذیه زنجیره تأمین جهانی رو به افزایش است. از این رو، ایالات متحده و استرالیا (در میان بسیاری از کشورها) در تلاش برای توسعه منابع داخلی گرافیت هستند.

به عنوان مثال، وزارت بازرگانی ایالات متحده اخیراً یافته اولیه خود در ماه مه ۲۰۲۵ (یک تعیین اولیه عوارض جبرانی) برای مواد آند فعال از چین را اصلاح کرد و "خطاهای وزارتی (وزارت بازرگانی ایالات متحده) قابل توجهی در محاسبات اولیه" را ذکر کرد. این حکم با هدف کاهش وابستگی ایالات متحده به ورودی‌های گرافیت چینی و حمایت از انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین باتری داخلی است.

اتحادیه اروپا گرافیت را به عنوان یک ماده خام حیاتی طبقه‌بندی می‌کند، که منجر به تلاش‌هایی برای تأمین منابع و توسعه منابع اروپایی شده و متعاقباً علاقه بیشتری به ذخایر بالقوه گرافیت در سوئد و فنلاند را در پی داشته است. کمیسیون اروپا فهرستی از ۶۰ پروژه استراتژیک را برای افزایش ظرفیت‌های داخلی مواد خام تحت قانون مواد خام حیاتی (CRMA) تصویب کرده است. این فهرست شامل ۱۵ پروژه متمرکز بر گرافیت (۱۱ پروژه در داخل اتحادیه اروپا و ۴ پروژه بین‌المللی) است.

تهدید زنجیره تأمین چین

Martina Raveni، تحلیلگرGlobalData، می‌گوید: "انحصار گرافیت توسط چین تهدیدی برای زنجیره‌های تأمین جهانی و کشورهایی است که به واردات گرافیت وابسته هستند، زیرا این کشور بر تدارکات (به ویژه در آفریقا و آمریکای جنوبی) و فرآوری تسلط دارد."

او می‌افزاید: "انحصار چنین منابع ضروری، نگرانی جهانی را در پی داشته است، زیرا دسترسی و قیمت بازار به سیاست‌های صادراتی چین وابسته است."

در جولای ۲۰۲۳، در پاسخ به محدودیت‌های ایالات متحده بر صادرات تجهیزات و قطعات کلیدی نیمه‌هادی به چین، پکن شروع به درخواست مجوزهای صادراتی اضافی برای چندین ماده معدنی، از جمله گرافیت، کرد.

راونی می‌افزاید: "سپس، در اواخر سال ۲۰۲۴، این کشور کنترل‌های صادراتی بیشتری را برای گرافیت، به طور خاص برای ایالات متحده، اعلام کرد." او پیش‌بینی می‌کند که "چین احتمالاً به محدودیت صادرات گرافیت ادامه خواهد داد و از موقعیت خود به عنوان تولیدکننده و پالایش‌کننده اصلی استفاده خواهد کرد."

بر اساسGlobalData، چین موقعیت غالبی در تولید باتری خودروهای الکتریکی جهانی دارد و بیش از ۷۵ درصد از فروش را به خود اختصاص داده است. این شرکت می‌افزاید که خودروسازان چینی به دلیل تخصص تولید، یکپارچگی زنجیره تأمین و رقابت شدید داخلی، مزیت هزینه دارند.

در دسامبر ۲۰۲۴، چین محدودیت‌های صادراتی (اساساً مجوزهای دولتی) را بر مواد آند کلیدی اعمال کرد که عمدتاً صادرات گرافیت مصنوعی با خلوص بالا (حدود ۹۹ درصد) و گرافیت فلسی طبیعی را تحت تأثیر قرار داد.

این اقدام پکن، که هنوز موقعیت غالبی (اگرچه رو به تضعیف) در صنعت جهانی گرافیت دارد و بیش از ۶۰ درصد از گرافیت فلسی و تقریباً ۸۰ درصد از تولید گرافیت مصنوعی در جهان را به خود اختصاص داده است، احتمالاً راهی برای حفظ منافع داخلی بوده است.

Belinda Labatte، رئیس اجرایی هیئت مدیره شرکتLomiko، یک توسعه‌دهنده مواد معدنی حیاتی کانادایی، می‌گوید: "همانطور که به طور گسترده گزارش شده است، چین به دقت یک استراتژی خفه‌کننده (chokehold strategy) از هژمونی اقتصادی را ساخته است، بنابراین بله، داشتن یک کشور با تمام عناصر یک زنجیره تأمین دفاعی و فناوری جدید یک مشکل است."

او خاطرنشان می‌کند که چین اکنون هزینه سالانه خود را برای مواد معدنی حیاتی به ۱۳ میلیارد دلار (۹۳.۲۸ میلیارد یوان) در سال افزایش می‌دهد، "در حالی که ایالات متحده و سایر کشورها به طور قاطعانه با افزایش هزینه‌ها در سرمایه‌گذاری‌های عمومی/خصوصی در مواد معدنی حیاتی، با سلطه زنجیره تأمین چین مقابله می‌کنند."

لابات می‌افزاید: "با روی کار آمدن یک رهبر دولتی جدید، کانادا بهبودهای چشمگیر و قابل توجهی برای ساخت یک برنامه صنعتی جدید برای کانادا انجام داده است که از پروژه‌های مواد معدنی حیاتی حمایت و ترویج خواهد کرد."

او به "آرژانتین، برزیل و مکزیک [که] به صندوق‌های چینی که برای یک هدف خاص تأسیس شده‌اند، تکیه می‌کنند" اشاره می‌کند. "جنگ اقتصادی از طریق سلطه بر زنجیره تأمین، نبرد نسلی جدیدی است که ما در آن هستیم."

لابات می‌افزاید: "ما نیازی به تضعیف مقررات نداریم، اما باید نحوه کار خود را تغییر دهیم تا از یک رویکرد مبتنی بر بازار سرمایه برای تأمین مالی به یک رویکرد مشارکت عمومی/خصوصی تبدیل شویم."

Corina Hebestreit، دبیر کل انجمن مواد کربن و گرافیت پیشرفته اروپا (European Advanced Carbon and Graphite Materials Association)، موافق است که این نیز "مسئله تضعیف قانون‌گذاری نیست، بلکه بیشتر مسئله اجرای سریع و بدون درگیری قانون‌گذاری موجود است."

هبستریت می‌گوید که آیا سلطه جهانی چین بر گرافیت یک مشکل است، مسئله‌ای از [نوع] دیدگاه است. "از دیدگاه چین، قطعاً خیر؛ از دیدگاه ایالات متحده یا اروپا و ناتو، قطعاً بله. به همین دلیل است که همه این نهادها سیاست‌هایی را برای افزایش عرضه خود، یا حداقل تنوع بخشیدن به منابع، اتخاذ کرده‌اند."

هبستریت می‌افزاید: "در واقع، گرافیت به خودی خود یک منبع کمیاب نیست: این دسترسی و در دسترس بودن سرمایه‌گذاری‌ها است که دسترسی به گرافیت طبیعی را محدود می‌کند."

منابع و تولید گرافیت چین

بر اساس گزارش "استخراج جهانی گرافیت تا سال ۲۰۳۰"، ذخایر جهانی گرافیت طبیعی در ژانویه ۲۰۲۵ به ۲۹۰ میلیون تن رسید. چین میزبان ۲۸ درصد از ذخایر جهانی گرافیت است.

انتظار می‌رود تولید جهانی گرافیت طبیعی با نرخ رشد مرکب سالانه ۱۵.۶ درصد تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۳.۷۸ میلیون تن افزایش یابد، عمدتاً به دلیل آغاز برنامه‌ریزی شده پروژه‌های جدید در موزامبیک، تانزانیا، چین، کانادا و استرالیا. این گزارش می‌افزاید که پس از رشد تخمینی ۱.۳ درصد در سال ۲۰۲۴، انتظار می‌رود تولید جهانی گرافیت طبیعی در سال ۲۰۲۵ با افزایش قابل توجه ۱۸.۱ درصدی به ۱.۸۳ میلیون تن برسد.

راونی می‌گوید: "قبلاً نشانه‌هایی از علاقه به گسترش تولید گرافیت طبیعی با توسعه معادن جدید و افزایش تولید معادن موجود در سطح بین‌المللی وجود داشته است."

راونی می‌گوید که ماداگاسکار، دومین تولیدکننده بزرگ گرافیت طبیعی پس از چین، احتمالاً شاهد رشد تولید گرافیت خواهد بود که توسط پروژه گرافیت Molo و همچنین افزایش تولید پروژه‌های Sahamamy و Vatomina پشتیبانی می‌شود.

بر اساس سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده  که توسط گزارش GlobalData ذکر شده است، حدود ۱۵ درصد از گرافیت تولید شده در چین، گرافیت بی‌شکل (amorphous graphite) بوده و ۸۵ درصد باقیمانده، گرافیت فلسی (flake graphite) است که معمولاً در باتری‌های خودروهای الکتریکی استفاده می‌شود.

سبز شدن با گرافیت

راونی می‌گوید: "گرافیت برای بسیاری از فناوری‌های سبز، از جمله باتری‌های خودروهای الکتریکی و سلول‌های سوختی هیدروژنی، مهم است." "تقاضا برای آن احتمالاً در سال‌های آینده به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت، زیرا فشار برای رسیدن به صفر خالص (net zero) تشدید می‌شود."

در واقع، او می‌افزاید که اتحادیه اروپا به ویژه مشتاق است خود را به عنوان پیشگام فناوری هیدروژن سبز معرفی کند، و افزایش مقیاس قدرت هیدروژن فشار بر منابع گرافیت را افزایش خواهد داد.

راونی می‌گوید: "گرافیت مصنوعی، خالص‌تر و مناسب‌تر برای کاربردهای با عمر طولانی نسبت به گرافیت طبیعی، به طور گسترده توسط سازندگان باتری خودروهای الکتریکی استفاده می‌شود،" اما "قیمت آن بیش از دو برابر قیمت گرافیت طبیعی است و تولید آن بسیار پر انرژی و با ردپای کربن بزرگ همراه است. بنابراین، ارزش بازار گرافیت به شدت به نرخ برق وابسته است و مستعد افزایش قیمت است."

راونی می‌افزاید: "قانون‌گذاری محدودکننده انتشار کربن در ایالات متحده و اروپا، راه‌اندازی یک صنعت قوی گرافیت مصنوعی داخلی را دشوار می‌کند." "با وجود کیفیت پایین‌تر، گرافیت طبیعی ممکن است در پاسخ به سلطه چین و طرح‌های صفر خالص محبوبیت بیشتری پیدا کند."

Aidan Knight، تحلیلگر همکار درGlobalData Strategic Intelligence، به چندین روش اشاره می‌کند که شرکت‌های معدنی می‌توانند تأثیرات زیست‌محیطی صنعت گرافیت را کاهش دهند.

او می‌گوید: "آنها می‌توانند فناوری‌های استخراج تمیزتر مانند فرآوری خشک، سیستم‌های سرکوب گرد و غبار (مه‌پاشی آب، توپ‌های مه، یا مواد شیمیایی سرکوب‌کننده)، و کارخانه‌های فرآوری محصور را برای کاهش گرد و غبار فراری و مصرف آب پیاده‌سازی کنند."

او می‌افزاید: "مصرف و مدیریت آب از دیگر زمینه‌هایی است که می‌توان بهبود بخشید. سیستم‌های آب با حلقه بسته، آب فرآیند را بازیافت کرده و تخلیه را به حداقل می‌رسانند، تأسیسات ذخیره‌سازی باطله با پوشش می‌توانند از آلودگی آب‌های زیرزمینی جلوگیری کنند، و سیستم‌های تصفیه آب می‌توانند فلزات سنگین و ذرات ریز را از آب حذف کرده و آلودگی محیط زیست را کاهش دهند."

چشم‌انداز عرضه گرافیت

با وجود سلطه کنونی چین در عرضه و تولید گرافیت، اقدامات سیاسی برای شکستن این سلطه پکن و ایجاد کانال‌های تولید متفاوت در حال انجام است.

فرصت قابل توجهی برای کشورهای غربی وجود دارد تا از تقاضای رو به رشد برای گرافیت برای توسعه و تقویت زنجیره‌های تأمین غیر چینی سرمایه‌گذاری کنند.

اینکه آیا همین امر را می‌توان در مورد سایر مواد معدنی حیاتی که چین تحت کنترل خود دارد، گفت، هنوز مشخص نیست.

تحلیل و جمع بندی

جداولی برای نمایش بصری اطلاعات کلیدی تهیه شده اند که به درک بهتر وضعیت بازار گرافیت کمک می‌کند.

جدول ۱: سهم چین در ذخایر و تولید جهانی گرافیت

جدول ۲: چشم‌انداز تولید جهانی گرافیت طبیعی

سلطه بی‌بدیل چین: جدول ۱ به وضوح نشان‌دهنده سلطه بی‌چون و چرای چین در هر دو بخش ذخایر و تولید گرافیت است. با در اختیار داشتن ۲۸ درصد از ذخایر جهانی و تولید ۸۲ درصد از گرافیت در سال ۲۰۲۴، چین یک بازیگر کلیدی و تقریباً انحصاری در این بازار است. این سلطه به ویژه در تولید گرافیت فلسی و مصنوعی که برای باتری‌های EV حیاتی هستند، مشهود است.

وابستگی جهانی: این ارقام تأکید می‌کنند که بخش عمده‌ای از زنجیره تأمین جهانی گرافیت، به ویژه برای صنایع نوظهور مانند خودروهای الکتریکی، به شدت به چین وابسته است.

رشد تقاضا و فرصت‌های جدید: جدول ۲ نشان می‌دهد که با وجود سلطه چین، تولید جهانی گرافیت طبیعی در حال رشد قابل توجهی است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۳.۷۸ میلیون تن برسد. این رشد عمدتاً ناشی از پروژه‌های جدید در کشورهایی مانند موزامبیک، تانزانیا، کانادا و استرالیا است. این امر فرصتی را برای کشورهای غربی فراهم می‌کند تا با سرمایه‌گذاری در این مناطق، وابستگی خود را به چین کاهش دهند.

تغییرات ساختاری در بازار: با توجه به تلاش‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا برای توسعه منابع داخلی و تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تأمین، انتظار می‌رود که سهم چین در آینده، هرچند به کندی، کاهش یابد. این تغییرات ساختاری می‌تواند منجر به توزیع جغرافیایی متعادل‌تری در تولید گرافیت شود.

تحلیل کمّی

سلطه تولید و ذخایر چین

در سال ۲۰۲۵، چین ۸۱ میلیون تن ذخایر گرافیت طبیعی را در اختیار داشت که معادل ۲۸ درصد از کل ذخایر جهانی (۲۹۰ میلیون تن) است.

در سال ۲۰۲۴، چین با تولید ۱,۲۷۰ هزار تن گرافیت، ۸۲ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داد. این ارقام نشان‌دهنده وابستگی شدید جهانی به چین در زنجیره تأمین گرافیت است.

سهم چین در تولید گرافیت فلسی (flake graphite) بیش از ۶۰ درصد و در تولید گرافیت مصنوعی (synthetic graphite) تقریباً ۸۰ درصد است. این دو نوع گرافیت برای باتری‌های EV حیاتی هستند.

روندهای عرضه و تقاضا

تقاضا برای گرافیت، به ویژه از سوی صنعت EV و فناوری‌های هیدروژن سبز، به دلیل فشار برای رسیدن به اهداف "صفر خالص" (net zero) به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.

پیش‌بینی می‌شود تولید جهانی گرافیت طبیعی با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) ۱۵.۶ درصد تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۳.۷۸ میلیون تن برسد. این رشد عمدتاً ناشی از آغاز پروژه‌های جدید در موزامبیک، تانزانیا، کانادا و استرالیا است.

پس از رشد تخمینی ۱.۳ درصد در سال ۲۰۲۴، انتظار می‌رود تولید جهانی گرافیت طبیعی در سال ۲۰۲۵ با افزایش قابل توجه ۱۸.۱ درصدی به ۱.۸۳ میلیون تن برسد. این نشان‌دهنده تلاش‌های جهانی برای افزایش عرضه است.

اثرات قیمتی و هزینه‌ها

گرافیت مصنوعی، با وجود خلوص بالاتر و مناسب‌تر بودن برای کاربردهای طولانی‌مدت در باتری‌های EV، بیش از دو برابر قیمت گرافیت طبیعی است.

تولید گرافیت مصنوعی بسیار پرانرژی و با ردپای کربن بزرگ همراه است، که ارزش بازار آن را به شدت به نرخ برق وابسته و مستعد افزایش قیمت می‌کند. این امر می‌تواند منجر به نوسانات قیمتی شدید در بازار گرافیت مصنوعی شود.

با توجه به محدودیت‌های انتشار کربن در ایالات متحده و اروپا، توسعه صنعت گرافیت مصنوعی داخلی در این مناطق دشوار است، که ممکن است به افزایش محبوبیت گرافیت طبیعی (با وجود کیفیت پایین‌تر) در پاسخ به سلطه چین و طرح‌های "صفر خالص" منجر شود.

تحلیل کیفی و ژئوپلیتیک

استراتژی هژمونی اقتصادی چین

چین با کنترل بخش عمده‌ای از زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی، از جمله گرافیت، یک "استراتژی خفه‌کننده" (chokehold strategy) برای ایجاد هژمونی اقتصادی در پیش گرفته است. این امر به چین اهرم فشار قابل توجهی در روابط بین‌الملل می‌دهد.

پکن در جولای ۲۰۲۳ و اواخر ۲۰۲۴، و به طور خاص در دسامبر ۲۰۲۴، محدودیت‌های صادراتی بر گرافیت (به ویژه گرافیت مصنوعی با خلوص بالا و گرافیت فلسی طبیعی) اعمال کرد. این اقدامات در پاسخ به محدودیت‌های ایالات متحده بر صادرات تجهیزات نیمه‌هادی به چین و با هدف حفظ منافع داخلی و تقویت موقعیت چین در تولید باتری‌های EV صورت گرفت.

مقابله غرب و ملی‌گرایی منابع

ایالات متحده: وزارت بازرگانی ایالات متحده با اصلاح مقررات عوارض جبرانی برای مواد آند فعال از چین، به دنبال کاهش وابستگی و حمایت از انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین داخلی باتری است. این اقدام نشان‌دهنده رویکرد تهاجمی‌تر ایالات متحده در برابر سلطه چین است.

اتحادیه اروپا: اتحادیه اروپا گرافیت را به عنوان یک ماده خام حیاتی طبقه‌بندی کرده و با تصویب قانون مواد خام حیاتی (CRMA) و ۶۰ پروژه استراتژیک (۱۵ پروژه مربوط به گرافیت)، به دنبال تأمین منابع و توسعه منابع اروپایی (مانند سوئد و فنلاند) است. این نشان‌دهنده یک رویکرد جامع و بلندمدت برای کاهش وابستگی است.

کانادا و سایر کشورها: کانادا با یک برنامه صنعتی جدید، به دنبال حمایت و ترویج پروژه‌های مواد معدنی حیاتی است. کشورهایی مانند آرژانتین، برزیل و مکزیک نیز به صندوق‌های چینی تکیه کرده‌اند، که نشان‌دهنده پیچیدگی و چندوجهی بودن نبرد اقتصادی از طریق سلطه بر زنجیره تأمین است.

افزایش سرمایه‌گذاری: چین سالانه ۱۳ میلیارد دلار (۹۳.۲۸ میلیارد یوان) برای مواد معدنی حیاتی هزینه می‌کند، در حالی که ایالات متحده و سایر کشورها نیز سرمایه‌گذاری‌های عمومی/خصوصی خود را در این بخش افزایش می‌دهند. این رقابت سرمایه‌گذاری، نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک این مواد است.

چالش‌های زیست‌محیطی و پایداری

تولید گرافیت، به ویژه نوع مصنوعی، دارای ردپای کربن بالایی است. قانون‌گذاری‌های سخت‌گیرانه در ایالات متحده و اروپا در مورد انتشار کربن، راه‌اندازی صنعت گرافیت مصنوعی داخلی را دشوار می‌کند.

تلاش‌هایی برای کاهش تأثیرات زیست‌محیطی صنعت معدن گرافیت از طریق فناوری‌های تمیزتر (مانند فرآوری خشک، سیستم‌های سرکوب گرد و غبار) و مدیریت بهتر آب (سیستم‌های آب با حلقه بسته، تصفیه آب) در حال انجام است. این مسائل پایداری، به طور فزاینده‌ای بر تصمیمات سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری تأثیر می‌گذارند.

ماهیت گرافیت

گرافیت به خودی خود یک منبع کمیاب نیست، اما دسترسی و در دسترس بودن سرمایه‌گذاری‌ها برای استخراج و فرآوری آن، دسترسی به گرافیت طبیعی را محدود می‌کند. این نکته کلیدی نشان می‌دهد که مشکل اصلی، کمبود فیزیکی ماده نیست، بلکه موانع اقتصادی و ژئوپلیتیکی بر سر راه عرضه آن است.

تحلیل سناریو

سناریوی اول (خوش‌بینانه): تضعیف تدریجی سلطه چین

پیامدها: کشورهای غربی با موفقیت در توسعه منابع داخلی و تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تأمین پیشرفت می‌کنند. پروژه‌های جدید در موزامبیک، تانزانیا، کانادا و استرالیا به سرعت به بهره‌برداری می‌رسند و سهم قابل توجهی از عرضه جهانی را به خود اختصاص می‌دهند. چین، در مواجهه با کاهش تدریجی اهرم فشار خود و نیاز به حفظ روابط تجاری، سیاست‌های صادراتی خود را تعدیل می‌کند.

تأثیر بر قیمت و عرضه: عرضه جهانی گرافیت متنوع‌تر و پایدارتر می‌شود. نوسانات قیمتی ناشی از سیاست‌های چین کاهش می‌یابد. قیمت‌ها ممکن است در کوتاه‌مدت به دلیل افزایش ظرفیت‌های جدید تحت فشار قرار گیرند، اما در میان‌مدت و بلندمدت، ثبات بیشتری خواهند داشت.

سناریوی دوم (بدبینانه): تشدید جنگ اقتصادی و کنترل‌های صادراتی

پیامدها: تنش‌های ژئوپلیتیکی بین چین و غرب تشدید می‌شود. چین محدودیت‌های صادراتی بر گرافیت و سایر مواد معدنی حیاتی را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد یا حتی به طور کامل قطع می‌کند. تلاش‌های غرب برای توسعه منابع داخلی با چالش‌های بزرگ (مانند تأخیر در پروژه‌ها، مشکلات مالی، مقاومت‌های محلی یا موانع زیست‌محیطی) مواجه می‌شود.

تأثیر بر بازار: بازار گرافیت دچار شوک عرضه شدید می‌شود. قیمت‌ها به شدت و به صورت بی‌سابقه افزایش می‌یابند. صنایع وابسته به گرافیت، به ویژه تولیدکنندگان باتری EV، با کمبود شدید مواد اولیه و افزایش هزینه‌های تولید مواجه می‌شوند. این سناریو می‌تواند منجر به رکود در بخش‌هایی از صنعت خودروهای الکتریکی و گذار انرژی شود.

سناریوی سوم (ادامه وضع موجود): رقابت و تنش‌های پایدار

پیامدها: چین سلطه خود را حفظ می‌کند، اما تلاش‌های غرب برای تنوع‌بخشی ادامه می‌یابد. پیشرفت در توسعه منابع خارج از چین کند و پرهزینه است. سیاست‌های صادراتی چین به صورت "چماق و هویج" (stick and carrot) اعمال می‌شود، یعنی گاهی محدودیت‌ها تشدید و گاهی تعدیل می‌شوند.

ریسک‌ها و فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاران

ریسک‌ها: نوسانات قیمتی بالا به دلیل سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی چین. ریسک‌های ژئوپلیتیکی که می‌تواند بر پروژه‌های معدنی و زنجیره‌های تأمین تأثیر بگذارد. هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید خارج از چین و زمان‌بر بودن آن‌ها.

فرصت‌ها: سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در شرکت‌های معدنی گرافیت در کشورهایی مانند موزامبیک، تانزانیا، کانادا و استرالیا که از حمایت دولتی برخوردارند. فرصت برای شرکت‌های فناوری که راهکارهای بازیافت گرافیت یا جایگزین‌های آن را توسعه می‌دهند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کاهش ردپای کربن در تولید گرافیت.

تحلیل از دیدگاه ذی‌نفعان مختلف

چین (تولیدکننده و صادرکننده غالب)

منافع: حفظ هژمونی اقتصادی و ژئوپلیتیکی از طریق کنترل منابع حیاتی. حمایت از صنایع داخلی (به ویژه تولید باتری EV و خودروسازی) با اطمینان از دسترسی به مواد اولیه و مزیت هزینه. کسب درآمد از صادرات گرافیت.

ریسک‌ها: واکنش‌های متقابل از سوی کشورهای واردکننده (مانند اعمال تعرفه یا توسعه منابع جایگزین). افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای حفظ برتری در استخراج و فرآوری.

کشورهای غربی (ایالات متحده، اتحادیه اروپا، کانادا، استرالیا - واردکنندگان و مصرف‌کنندگان):

منافع: کاهش وابستگی به یک منبع واحد (چین) برای امنیت زنجیره تأمین. تقویت امنیت ملی و اقتصادی. حمایت از صنایع داخلی (مانند تولید باتری و خودروهای الکتریکی) و گذار انرژی.

ریسک‌ها: هزینه‌های بالای توسعه معادن و فرآوری داخلی. زمان‌بر بودن و چالش‌های زیست‌محیطی پروژه‌های جدید. احتمال افزایش قیمت گرافیت در کوتاه‌مدت به دلیل تلاش برای تنوع‌بخشی.

تولیدکنندگان باتری خودروهای الکتریکی

منافع: دسترسی پایدار و قابل پیش‌بینی به گرافیت با کیفیت بالا. کاهش هزینه‌های تولید از طریق بهینه‌سازی زنجیره تأمین.

ریسک‌ها: نوسانات قیمتی گرافیت (به ویژه مصنوعی). کمبود عرضه در صورت تشدید کنترل‌های صادراتی. نیاز به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای استفاده از انواع مختلف گرافیت یا جایگزین‌ها.

شرکت‌های معدنی گرافیت (غیر چینی)

منافع: فرصت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری و رشد به دلیل تقاضای فزاینده و تلاش غرب برای تنوع‌بخشی. حمایت‌های دولتی و مالی از پروژه‌های جدید.

ریسک‌ها: هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری اولیه. چالش‌های نظارتی و زیست‌محیطی. زمان‌بر بودن توسعه معادن. رقابت با تولیدکنندگان چینی که ممکن است مزیت هزینه داشته باشند.

سرمایه‌گذاران (بورسی و خصوصی)

منافع: فرصت‌های رشد بلندمدت در بخش مواد معدنی حیاتی مرتبط با گذار انرژی. امکان کسب سود از افزایش قیمت گرافیت در صورت کمبود عرضه.

ریسک‌ها: نوسانات بازار ناشی از اخبار ژئوپلیتیکی و تغییرات سیاست‌های صادراتی. ریسک‌های خاص پروژه در معادن جدید. عدم قطعیت در مورد سرعت و موفقیت تلاش‌های تنوع‌بخشی.

نکات کلیدی

بازار جهانی گرافیت، که عنصری حیاتی برای گذار انرژی و به ویژه صنعت خودروهای الکتریکی (EVs) است، در حال حاضر تحت سلطه بی‌بدیل چین قرار دارد. این سلطه، با وجود تلاش‌های فزاینده غرب برای تنوع‌بخشی به زنجیره‌های تأمین، ریسک‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی قابل توجهی را به همراه دارد. مدیران سرمایه‌گذاری باید به دقت روندهای سیاست‌گذاری چین، تلاش‌های کشورهای غربی برای توسعه منابع داخلی و پروژه‌های جدید جهانی را رصد کنند. سرمایه‌گذاری در شرکت‌های معدنی خارج از چین و فناوری‌های فرآوری پایدار می‌تواند فرصت‌های بلندمدتی را ایجاد کند، در حالی که نوسانات قیمتی ناشی از سیاست‌های صادراتی چین و هزینه‌های انرژی برای تولید گرافیت مصنوعی، ریسک‌های کوتاه‌مدت را افزایش می‌دهد.

جمع‌بندی

سلطه چین بر بازار جهانی گرافیت، که برای صنایع نوظهور مانند خودروهای الکتریکی و هیدروژن سبز حیاتی است، یک واقعیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی مهم است. با وجود ذخایر قابل توجه و ظرفیت تولید بالا، سیاست‌های صادراتی چین و استراتژی "هژمونی اقتصادی" آن، زنجیره‌های تأمین جهانی را آسیب‌پذیر کرده است. کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده و اتحادیه اروپا، به طور فزاینده‌ای به دنبال کاهش وابستگی خود از طریق توسعه منابع داخلی و تنوع‌بخشی به منابع تأمین هستند. این تلاش‌ها، اگرچه پرهزینه و زمان‌بر هستند، اما در حال ایجاد تغییرات ساختاری در بازار جهانی گرافیت هستند.

توصیه‌های عملی

برای سرمایه‌گذاران

تنوع‌بخشی سبد سرمایه‌گذاری: با توجه به ریسک‌های ژئوپلیتیکی مرتبط با چین، سرمایه‌گذاران باید به دنبال تنوع‌بخشی در سبد سرمایه‌گذاری خود باشند و به شرکت‌های معدنی گرافیت در کشورهایی مانند موزامبیک، تانزانیا، کانادا و استرالیا توجه کنند.

تمرکز بر فناوری‌های پایدار: سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که فناوری‌های استخراج و فرآوری گرافیت با ردپای کربن کمتر را توسعه می‌دهند، می‌تواند در بلندمدت سودآور باشد، زیرا فشار برای پایداری زیست‌محیطی افزایش می‌یابد.

رصد دقیق سیاست‌ها: پیگیری دقیق سیاست‌های صادراتی چین و اقدامات متقابل کشورهای غربی برای درک بهتر نوسانات احتمالی بازار و فرصت‌های سرمایه‌گذاری.

ارزیابی ریسک‌های ژئوپلیتیکی: در نظر گرفتن ریسک‌های ناشی از تنش‌های تجاری و ژئوپلیتیکی در ارزیابی پروژه‌ها و شرکت‌ها.

برای مصرف‌کنندگان صنعتی (مانند خودروسازان، صنایع انرژی)

تأمین بلندمدت: تلاش برای تضمین قراردادهای بلندمدت با تأمین‌کنندگان گرافیت از منابع متنوع برای کاهش وابستگی به یک منبع واحد.

سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه: حمایت از تحقیق و توسعه برای یافتن جایگزین‌های گرافیت یا بهبود فرآیندهای تولید باتری که نیاز به گرافیت را کاهش دهد. همچنین، بررسی امکان استفاده بیشتر از گرافیت طبیعی با کیفیت پایین‌تر در پاسخ به چالش‌های عرضه و پایداری.

شفافیت زنجیره تأمین: افزایش شفافیت در زنجیره تأمین گرافیت برای شناسایی و مدیریت بهتر ریسک‌ها.

همکاری‌های استراتژیک: ایجاد مشارکت‌های استراتژیک با شرکت‌های معدنی و فرآوری در کشورهای غیر چینی برای تضمین دسترسی به منابع.

در نهایت، بازار گرافیت در یک نقطه عطف قرار دارد. در حالی که سلطه چین یک چالش بزرگ است، تلاش‌های جهانی برای تنوع‌بخشی و افزایش تولید، چشم‌انداز عرضه را در میان‌مدت و بلندمدت تغییر خواهد داد. موفقیت این تلاش‌ها به همکاری‌های بین‌المللی، سرمایه‌گذاری‌های پایدار و سیاست‌های حمایتی بستگی دارد.