اوکراین مناقصه‌ای برای یک ذخیره بزرگ لیتیوم برگزار می‌کند

اوکراین در حال پذیرش پیشنهادات برای حق توسعه یک ذخیره بزرگ لیتیوم در منطقه مرکزی Kirovohrad به عنوان بخشی از توافق معدنی خود با ایالات متحده است، حتی در شرایطی که یک اختلاف حقوقی بر سر مالکیت این پروژه در جریان است.

مناقصه برای استخراج لیتیوم در سایتDobra ، هفته گذشته توسط نخست‌وزیر Yulia Svyrydenko  در جریان اعلام برنامه‌های تصویب‌شده اوکراین برای بهره‌برداری از منابع طبیعی بسیار کمتر اکتشاف‌شده این کشور، تأیید شد.

بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی اوکراین، مواد معدنی حیاتی این کشور حدود ۵ درصد از کل ذخایر جهانی را تشکیل می‌دهند. در میان برجسته‌ترین آنها لیتیوم قرار دارد که اوکراین حدود یک‌سوم از ذخایر اروپا را در اختیار دارد.

لیتیوم یک جزء حیاتی در باتری‌ها است و در مناطقی مانند استرالیا و آمریکای جنوبی استخراج می‌شود، اما چین بر فرآوری جهانی آن تسلط دارد. کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده، به دنبال کاهش وابستگی به پکن برای مواد معدنی حیاتی هستند؛ تلاشی که با تعرفه‌های امسال دونالد ترامپ بر طیفی از فلزات، تقویت شده است.

مناقصه Dobra اولین گام در توافق‌نامه همکاری معدنی است که در اواخر ماه آوریل بین کی‌یف و واشنگتن امضا شد و محور اصلی «رویکرد معاملاتی» دولت ترامپ به اوکراین محسوب می‌شود. بر اساس این توافق، شرکت‌های آمریکایی به پروژه‌های معدنی دسترسی ترجیحی خواهند داشت و سود حاصل از آن به صورت محلی سرمایه‌گذاری مجدد خواهد شد.

اختلاف بالقوه

این اعلامیه زمینه را برای یک درگیری بالقوه با شرکت‌های آمریکایی فراهم می‌کند. شرکت Critical Metals (NASDAQ: CRML) که در بورس نزدک فهرست شده، ادعا می‌کند که از طریق سهام‌دار اصلی خود، شرکت استرالیاییEuropean Lithium (ASX: EUR)، حقوق سایت Dobra را در کنترل دارد.

Mykhailo Zhernov، عضو هیئت‌مدیره هر دو شرکت، در مصاحبه‌ای در ماه جولای با فایننشال تایمز اظهار داشت که مجوز Dobra در ابتدا قرار بود به شرکت Petro Consulting واگذار شود که شرکت European Lithium آن را در سال ۲۰۲۴ خریداری کرد. او گفت با وجود رأی دادگاه در سال گذشته که به دولت دستور صدور مجوز را داده بود، این مجوز هرگز به طور رسمی اعطا نشد.

ژرنوف به فایننشال تایمز گفت: این مجوز ماست، این حقوق ماست. شما نمی‌توانید قبل از اینکه کار را با ما تمام کنید، چیزی را به سرمایه‌گذار دیگری پیشنهاد دهید.

با این حال، نه Critical Metals و نه European Lithium مستنداتی از مجوز یا رأی دادگاه را به فایننشال تایمز ارائه نکردند.

شرکت سرمایه‌گذاری معدنی TechMet که دولت ایالات متحده یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران آن است، نیز علاقه خود را برای توسعه این دارایی لیتیوم ابراز کرده است. مدیرعامل آن، Brian Menell، در اوایل سال جاری گفت که شرکتش از سال ۲۰۲۳ در حال ارزیابی این پروژه بوده و به فایننشال تایمز تأیید کرد که با شروع مناقصه، پیشنهادی ارائه خواهد داد.

نخست‌وزیر سویریدنکو هنگام اعلام این خبر درتلگرام نوشت: ما انتظار سرمایه‌گذاری را داریم که نه تنها استخراج، بلکه توسعه ارزش افزوده را نیز تضمین کند.

سرمایه‌گذاری ۱۷۹ میلیون دلاری

مقامات دولت اوکراین می‌گویند سایت Dobra حاوی ذخایر قابل توجهی از لیتیوم است؛ یک ماده معدنی با اهمیت استراتژیک برای انرژی و فناوری.

وزارت اقتصاد اوکراین در وب‌سایت خود اعلام کرد که برنده مناقصه یک توافق‌نامه ۵۰ ساله امضا خواهد کرد و متعهد به سرمایه‌گذاری حداقل ۱۷۹ میلیون دلار خواهد شد.

در این بیانیه آمده است: این مبلغ هم شامل تأمین مالی برای اکتشافات زمین‌شناسی و هم راه‌اندازی تولید و غنی‌سازی می‌شود.

تحلیل و جمع بندی

مناقصه لیتیوم Dobra در اوکراین، یک نقطه تلاقی استراتژیک میان فرصت‌های تجاری عظیم و ریسک‌های ژئوپلیتیک و حقوقی قابل توجه است. این پروژه که با سرمایه‌گذاری الزامی ۱۷۹ میلیون دلاری همراه است، در چارچوب یک توافق دوجانبه با آمریکا تعریف شده که هدف آن مقابله با تسلط چین بر بازار مواد معدنی حیاتی است. با این حال، ادعای مالکیت از سوی شرکت‌های Critical Metals و European Lithium یک ریسک حقوقی بزرگ ایجاد کرده که می‌تواند کل پروژه را با تأخیر یا شکست مواجه کند. هرگونه تصمیم سرمایه‌گذاری باید با در نظر گرفتن این عدم قطعیت و با ارزیابی دقیق حمایت سیاسی دولت آمریکا از برنده نهایی مناقصه صورت گیرد.

در جدول زیر تحلیل ذی‌نفعان کلیدی درگیر در پروژه لیتیوم Dobra ارائه می‌شود تا نمای روشنی از منافع و مواضع هر طرف به دست آید:

تحلیل ذی‌نفعان کلیدی پروژه لیتیوم Dobra (آگوست ۲۰۲۵)

 

 

تحلیل کمّی

گزارش بر چند داده کلیدی استوار است که اساس تحلیل کمّی را تشکیل می‌دهند:

حجم سرمایه‌گذاری: حداقل ۱۷۹ میلیون دلار برای یک دوره ۵۰ ساله، که شامل اکتشاف، تولید و غنی‌سازی می‌شود. این رقم نشان می‌دهد که پروژه در مقیاس بزرگ تعریف شده، اما در مقایسه با پروژه‌های مشابه جهانی (که گاهی بیش از یک میلیارد دلار هزینه دارند)، یک سرمایه‌گذاری اولیه متوسط محسوب می‌شود.

ذخایر استراتژیک: اوکراین دارنده حدود یک‌سوم ذخایر لیتیوم اروپا و ۵ درصد از کل مواد معدنی حیاتی جهان است. با توجه به تقاضای فزاینده برای لیتیوم در صنایع باتری و خودروهای الکتریکی، این ذخایر پتانسیل تغییردهنده بازی برای امنیت انرژی اروپا را دارند. بر اساس داده‌های سازمان زمین شناسی ایالات متحده (USGS) برای اوایل سال ۲۰۲۵، تقاضای جهانی لیتیوم کربنات معادل (LCE) در حال نزدیک شدن به ۱.۵ میلیون تن در سال است و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۳۰ دو برابر شود. ورود یک منبع جدید در مقیاس ذخایر اوکراین می‌تواند به تعدیل قیمت‌ها در بلندمدت کمک کند.

وابستگی به چین: گزارش به تسلط چین بر فرآوری جهانی لیتیوم اشاره دارد. داده‌های BloombergNEF نشان می‌دهد که چین بیش از ۶۵ درصد از ظرفیت جهانی پالایش لیتیوم را در اختیار دارد. هدف اصلی توافق آمریکا و اوکراین، ایجاد یک زنجیره تأمین جایگزین است. موفقیت این پروژه می‌تواند سهم بازار چین را در بلندمدت به چالش بکشد.

تحلیل کیفی و ژئوپلیتیک

ملی‌گرایی منابع و اتحادهای استراتژیک: اقدام اوکراین برای برگزاری این مناقصه تحت یک توافق دوجانبه با آمریکا، نمونه بارزی از ملی‌گرایی منابع در قالبی نوین است. در اینجا، کنترل منابع ملی نه از طریق ملی‌سازی سنتی، بلکه از طریق شراکت‌های استراتژیک انحصاری دنبال می‌شود. «دسترسی ترجیحی» شرکت‌های آمریکایی به این معناست که متحدان ژئوپلیتیک در اولویت قرار می‌گیرند. این سیاست مستقیماً زنجیره تأمین جهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سرمایه‌گذاران غیرآمریکایی را از رقابت خارج می‌کند. این رویکرد که در گزارش به عنوان «رویکرد معاملاتی» دولت ترامپ توصیف شده، ریسک سیاسی را برای شرکت‌های خارج از این اتحاد افزایش می‌دهد.

ریسک حقوقی و حاکمیت قانون: مناقشه با Critical Metals وEuropean Lithium، ریسک اصلی این پروژه است. نادیده گرفتن رأی دادگاه (در صورت صحت ادعا) توسط دولت اوکراین، یک پرچم قرمز برای سرمایه‌گذاران است و نشان‌دهنده ضعف بالقوه در حاکمیت قانون (Rule of Law) است. این ریسک می‌تواند هزینه سرمایه‌گذاری را به دلیل نیاز به پوشش‌های بیمه ریسک سیاسی و هزینه‌های حقوقی احتمالی، به شدت افزایش دهد. عدم ارائه مستندات توسط این شرکت‌ها نیز بر ابهام می‌افزاید و نشان می‌دهد که این اختلاف ممکن است پیچیده‌تر از یک ادعای ساده باشد.

تحلیل سناریو

سناریوی اول (خوش‌بینانه): حل‌وفصل سریع و توسعه پروژه

در این سناریو، اختلاف حقوقی با Critical Metals از طریق توافق یا یک رأی قضایی شفاف به سرعت حل می‌شود. یک شرکت معتبر مانند TechMet با حمایت کامل دولت آمریکا برنده مناقصه می‌شود و سرمایه‌گذاری ۱۷۹ میلیون دلاری را آغاز می‌کند. در این حالت، اوکراین تا اوایل دهه ۲۰۳۰ به یکی از تأمین‌کنندگان اصلی لیتیوم برای اروپا تبدیل شده و به کاهش وابستگی این قاره به چین کمک می‌کند. قیمت لیتیوم در بازارهای اروپایی ثبات بیشتری پیدا کرده و اوکراین از منافع اقتصادی و ژئوپلیتیک آن بهره‌مند می‌شود.

سناریوی دوم (بدبینانه): تشدید مناقشه و تعلیق پروژه

دعوای حقوقی به دادگاه‌های بین‌المللی کشیده می‌شود و سال‌ها به طول می‌انجامد. برنده مناقصه با ریسک عدم قطعیت مالکیت مواجه شده و در تأمین مالی کامل پروژه با مشکل روبرو می‌شود. بی‌ثباتی سیاسی داخلی در اوکراین نیز بر این مشکل می‌افزاید. در نتیجه، پروژه برای مدت نامعلومی متوقف می‌ماند، سرمایه‌گذاری خارجی از این کشور رویگردان شده و فرصت استراتژیک اوکراین برای ورود به بازار لیتیوم از دست می‌رود.

سناریوی سوم (ادامه وضع موجود): توسعه کُند و پرهزینه

مناقصه برگزار شده و TechMet برنده می‌شود، اما چالش حقوقی از سوی Critical Metals به صورت یک ریسک مزمن باقی می‌ماند. توسعه پروژه آغاز می‌شود اما با سرعت بسیار کم و با هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده حقوقی و عملیاتی همراه است. این وضعیت فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاران صبور و مقاوم در برابر ریسک ایجاد می‌کند، اما بازدهی پروژه را در میان‌مدت به شدت کاهش می‌دهد و تأثیر آن بر بازار جهانی لیتیوم ناچیز خواهد بود.

جمع‌بندی

پروژه لیتیوم Dobra در اوکراین یک فرصت استراتژیک برای غرب به منظور شکستن انحصار چین در زنجیره تأمین باتری است، اما این فرصت با ریسک‌های جدی حقوقی و ژئوپلیتیک همراه است. تصمیم دولت اوکراین برای پیشبرد مناقصه علی‌رغم ادعاهای حقوقی موجود، نشان‌دهنده اراده سیاسی قوی برای بهره‌برداری از منابع این کشور تحت اتحاد با آمریکاست. با این حال، این رویکرد تهاجمی می‌تواند به قیمت بی‌ثباتی و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران تمام شود. نتیجه نهایی این مناقصه و مناقشه حقوقی پیرامون آن، نه تنها سرنوشت این پروژه، بلکه چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در کل بخش معدن اوکراین را مشخص خواهد کرد.

توصیه‌های عملی

برای سرمایه‌گذاران

ارزیابی دقیق ریسک حقوقی: پیش از هرگونه ورود، یک بررسی جامع و مستقل در مورد ادعاهای حقوقی شرکت Critical Metals ضروری است.

تمرکز بر حمایت سیاسی: تنها شرکت‌هایی شانس موفقیت دارند که از حمایت سیاسی شفاف و قدرتمند دولت آمریکا برخوردار باشند، زیرا این پروژه بیش از آنکه تجاری باشد، ژئوپلیتیک است.

آمادگی برای تأخیر: سرمایه‌گذاران باید در مدل‌های مالی خود، تأخیرهای احتمالی ناشی از بوروکراسی و چالش‌های حقوقی را لحاظ کنند.

برای مصرف‌کنندگان صنعتی

عدم اتکای کوتاه‌مدت: روی لیتیوم اوکراین به عنوان یک منبع تأمین در کوتاه‌مدت (کمتر از ۵ سال) حساب نکنید. این پروژه یک چشم‌انداز بلندمدت است.

پیگیری فعالانه: تحولات این پروژه را به دقت زیر نظر داشته باشید. حل‌وفصل موفقیت‌آمیز آن می‌تواند یک گزینه جذاب برای قراردادهای تأمین بلندمدت در آینده باشد.

تنوع‌بخشی مستمر: تا زمان به ثمر رسیدن پروژه‌هایی مانند Dobra، به سیاست تنوع‌بخشی منابع تأمین لیتیوم از مناطق باثبات‌تر مانند استرالیا، شیلی و کانادا ادامه دهید.