اوگاندا با اولین معدن طلای بزرگ‌مقیاس خود، صادرات بیشتر را هدف‌گذاری می‌کند

بر اساس بیانیه دفتر ریاست‌جمهوری، اوگاندا اولین معدن طلای بزرگ‌مقیاس خود را افتتاح کرده است؛ این پروژه ۲۵۰ میلیون دلاری که مالکیت آن در اختیار چین است، در شرق کشور واقع شده و شمش طلا را با خلوص ۹۹.۹ درصد پالایش خواهد کرد.

این کشور محصور در خشکی در شرق آفریقا که دارای مواد معدنی متنوعی از جمله مس، کبالت و سنگ آهن است، به دنبال گسترش صنعت معدن خود و تثبیت جایگاهش به عنوان یک تولیدکننده و صادرکننده عمده طلا است.

بر اساس داده‌های بانک مرکزی، اوگاندا در سال گذشته (۲۰۲۴) ۳.۴ میلیارد دلار از صادرات طلا درآمد کسب کرد که حدود ۳۷ درصد از کل درآمد صادراتی کشور را تشکیل می‌دهد. این رقم [عمدتا] شامل صادرات مجدد طلای وارداتی به کشور نیز می‌شود و تقریباً تمام تولید داخلی آن توسط معدنکاران خرد و سنتی انجام شده است.

اگرچه درآمدهای صادراتی طلای این کشور در سال‌های اخیر افزایش یافته است، اما هنوز فاصله زیادی با غنا، بزرگ‌ترین تولیدکننده شمش طلا در آفریقا، دارد که سال گذشته ۱۱.۶ میلیارد دلار از فروش این فلز درآمد کسب کرد.

رئیس‌جمهور Yoweri Museveni در بیانیه‌ای که اواخر روز شنبه منتشر شد، اظهار داشت: «برای ایجاد تحول در بخش معدن، ما باید برای تمام مواد معدنی مانند طلا، لیتیوم، قلع و غیره، ارزش افزوده کامل (full value addition) ایجاد کنیم».

پروژه معدن طلای Wagagai که متعلق به شرکت Wagagai Mining (U) Limited است و وسعتی بیش از ۹ کیلومتر مربع را در منطقه Busia پوشش می‌دهد، روز شنبه توسط Museveni افتتاح شد.

بر اساس این بیانیه، کارخانه‌ای که فعالیت خود را آغاز کرده، انتظار می‌رود روزانه ۵۰۰۰ تن سنگ معدن طلا را فرآوری کند و سالانه حدود ۱.۲ تن متریک طلای پالایش‌شده تولید نماید. این در حالی است که کل تولید داخلی اوگاندا در سال ۲۰۲۳ تنها ۰.۰۰۴۲ تن بود.

Museveni گفت اوگاندا از درآمد حاصل از صادرات طلا برای توسعه دارایی‌هایی مانند نیروگاه‌های برق و راه‌آهن کشور استفاده خواهد کرد.

اوگاندای محصور در خشکی در حال حاضر مشغول ساخت یک راه‌آهن با ریل استاندارد [راه‌آهن با عرض استاندارد] به ارزش ۲.۷ میلیارد یورو (۳.۱۶ میلیارد دلار) است تا هزینه حمل‌ونقل صادرات و واردات خود از طریق کشور همسایه، کنیا، را کاهش دهد.

تحلیل و جمع بندی

افتتاح معدن طلایWagagai، با سرمایه‌گذاری چین، نقطه عطفی استراتژیک برای اوگاندا محسوب می‌شود. این پروژه تولید داخلی طلا را حدود ۲۸۵ برابر افزایش می‌دهد و سیاست ملی‌گرایی منابع دولت را از طریق ایجاد ارزش افزوده کامل (پالایش داخلی) تقویت می‌کند. درآمدهای حاصل از این معدن برای پروژه‌های زیربنایی حیاتی مانند نیروگاه و راه‌آهن هزینه خواهد شد که نشان‌دهنده پیوند مستقیم بخش معدن با توسعه ملی است. این پروژه ضمن کاهش وابستگی به صادرات مجدد طلا، اوگاندا را به عنوان یک تولیدکننده معتبر در نقشه جهانی طلا مطرح می‌کند، هرچند که ریسک‌های ژئوپلیتیک مرتبط با سرمایه‌گذاری چین، چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی، و مدیریت درآمدها همچنان باقی است.

جدول زیر برای مقایسه وضعیت صنعت طلای اوگاندا قبل و بعد از راه‌اندازی معدن Wagagai و همچنین مقایسه آن با کشور پیشرو منطقه یعنی غنا، تهیه شده است.

جدول مقایسه‌ای صنعت طلای اوگاندا

این جدول به وضوح نشان می‌دهد که پروژه Wagagai یک جهش کوانتومی برای صنعت معدن اوگاندا است. این معدن نه تنها تولید داخلی را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد، بلکه با ایجاد یک زنجیره ارزش کامل (معدن و پالایشگاه)، کشور را از یک مرکز صادرات مجدد به یک تولیدکننده واقعی طلا تبدیل می‌کند.

تحلیل کمّی

جهش در تولید: مهم‌ترین پیامد این پروژه، افزایش شدید تولید داخلی طلا است. تولید سالانه ۱.۲ تن متریک از این معدن در مقایسه با تولید داخلی ۰.۰۰۴۲ تنی در سال ۲۰۲۳، یک دگرگونی بنیادین در عرضه داخلی محسوب می‌شود. این تحول، اوگاندا را از یک بازیگر حاشیه‌ای در تولید به یک عرضه‌کننده نوظهور تبدیل می‌کند.

درآمدهای صادراتی: در حال حاضر، ۳.۴ میلیارد دلار درآمد صادراتی طلای اوگاندا عمدتاً حاصل صادرات مجدد طلای وارداتی (احتمالاً از کشورهایی مانند جمهوری دموکراتیک کنگو) است. معدن Wagagai با افزودن طلای تولید داخل به سبد صادراتی، کیفیت و شفافیت درآمدهای صادراتی را افزایش می‌دهد و وابستگی به تجارت ترانزیتی را کاهش می‌دهد.

جذب سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری ۲۵۰ میلیون دلاری چین، بزرگترین سرمایه‌گذاری در بخش معدن اوگاندا تا به امروز است. موفقیت این پروژه می‌تواند به عنوان یک الگو عمل کرده و سرمایه‌گذاران بین‌المللی بیشتری را به سمت بخش معدنی غنی اما کمتر توسعه‌یافته اوگاندا (شامل مس، کبالت و عناصر نادر خاکی) جذب کند.

تأثیر بر بودجه ملی: درآمدهای حاصل از صادرات طلا برای تأمین مالی پروژه‌های زیربنایی استراتژیک مانند راه‌آهن ۲.۷ میلیارد یورویی به کار گرفته خواهد شد. این رویکرد، درآمدهای بخش معدن را مستقیماً به توسعه اقتصادی بلندمدت کشور پیوند می‌زند و ریسک ابتلا به "بیماری هلندی" را کاهش می‌دهد.

تحلیل کیفی و ژئوپلیتیک

ملی‌گرایی منابع: بیانیه رئیس‌جمهور Museveni مبنی بر لزوم "ایجاد ارزش افزوده کامل" برای تمام مواد معدنی، یک سیاست روشن در راستای ملی‌گرایی منابع است. اوگاندا با احداث پالایشگاه در کنار معدن، از صادرات طلای خام جلوگیری کرده و بخش بزرگ‌تری از زنجیره ارزش را در داخل کشور حفظ می‌کند. این سیاست با هدف افزایش درآمدهای ملی و ایجاد اشتغال تخصصی دنبال می‌شود و الگویی برای سایر مواد معدنی کشور خواهد بود.

نقش سرمایه‌گذاری چین: این پروژه نمونه بارزی از استراتژی چین برای تأمین منابع طبیعی از آفریقا است. سرمایه‌گذاری‌های چین در بخش زیرساخت و معدن آفریقا، اهداف ژئوپلیتیک و اقتصادی گسترده‌تری را دنبال می‌کند، از جمله تضمین دسترسی به مواد خام برای صنایع خود و تقویت نفوذ در قاره آفریقا. این وابستگی به سرمایه چینی، ریسک‌های سیاسی خاص خود را به همراه دارد، از جمله شرایط بازپرداخت وام‌ها و تأثیر بر سیاست‌های داخلی اوگاندا.

شفافیت و مدیریت درآمدها: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی اوگاندا، مدیریت شفاف درآمدهای حاصل از این معدن است. کشورهای غنی از منابع همواره با ریسک فساد و سوءمدیریت مواجه هستند. موفقیت بلندمدت این پروژه به توانایی دولت در ایجاد یک چارچوب قانونی و نظارتی قوی برای تخصیص درآمدها به پروژه‌های توسعه‌ای بستگی دارد.

تأثیر بر معدنکاری سنتی(Artisanal Mining) : توسعه یک معدن بزرگ‌مقیاس، معدنکاران سنتی را که پیش از این تنها تولیدکنندگان داخلی بودند، تحت فشار قرار می‌دهد. این امر می‌تواند به تنش‌های اجتماعی و اقتصادی در منطقه منجر شود، مگر آنکه دولت برنامه‌هایی برای ادغام یا ارائه معیشت جایگزین برای این جوامع در نظر بگیرد.

تحلیل سناریو

سناریوی اول (خوش‌بینانه): پروژه Wagagai با موفقیت به ظرفیت کامل می‌رسد و الگویی برای سرمایه‌گذاری‌های آتی می‌شود. درآمدهای حاصل از آن به طور شفاف در پروژه‌های زیربنایی سرمایه‌گذاری شده و به رشد اقتصادی پایدار منجر می‌شود. اوگاندا با بهبود شفافیت در زنجیره تأمین طلا، خود را به عنوان یک تولیدکننده معتبر و عاری از مناقشه (conflict-free) تثبیت می‌کند. این امر قیمت‌گذاری طلای اوگاندا را در بازارهای جهانی بهبود بخشیده و عرضه پایدار جدیدی را فراهم می‌کند.

سناریوی دوم (بدبینانه): پروژه با چالش‌های عملیاتی، اختلافات کارگری، و تنش با جوامع محلی مواجه می‌شود. درآمدهای حاصل از معدن به دلیل فساد یا سوءمدیریت به هدر می‌رود و به پروژه‌های وعده داده شده اختصاص نمی‌یابد. این ناکامی، ریسک سرمایه‌گذاری در اوگاندا را افزایش داده و اعتبار دولت را خدشه‌دار می‌کند. در این سناریو، عرضه طلا از این منبع بی‌ثبات خواهد بود و تأثیر منفی بر بازار سرمایه کشور خواهد داشت.

سناریوی سوم (ادامه وضع موجود): معدن به فعالیت خود ادامه می‌دهد اما با ظرفیت کمتر از پیش‌بینی‌ها و با چالش‌های دوره‌ای. بخشی از درآمدها صرف توسعه می‌شود، اما فساد و ناکارآمدی مانع از تحقق کامل اهداف می‌شود. اوگاندا به عنوان یک تولیدکننده کوچک طلا در بازار باقی می‌ماند. برای سرمایه‌گذاران، این سناریو ریسک‌های سیاسی و عملیاتی متوسط اما مستمر را به همراه دارد، در حالی که فرصت‌های سودآوری کوتاه‌مدت به دلیل نوسانات تولید و سیاست‌گذاری وجود خواهد داشت.

تحلیل از دیدگاه ذی‌نفعان

دولت اوگاندا: این پروژه را یک پیروزی استراتژیک برای تحقق سیاست ارزش افزوده، افزایش درآمدهای ارزی، تأمین مالی زیرساخت‌ها و کاهش بیکاری می‌داند.

سرمایه‌گذاران چینی(Wagagai Mining) : به دنبال بازگشت سرمایه، دسترسی پایدار به منابع طلا و یک محیط عملیاتی باثبات و قابل پیش‌بینی هستند. این سرمایه‌گذاری بخشی از استراتژی بلندمدت چین برای تأمین منابع است.

بازار جهانی طلا: شاهد ظهور یک منبع عرضه جدید و قانونی از منطقه‌ای است که پیش از این به دلیل صادرات مجدد طلای غیررسمی شناخته می‌شد. این امر می‌تواند به تنوع‌بخشی جغرافیایی منابع کمک کند، هرچند تأثیر آن بر قیمت جهانی طلا در کوتاه‌مدت ناچیز خواهد بود.

معدنکاران سنتی: با تهدید جدی برای معیشت خود روبرو هستند و آینده آنها به سیاست‌های حمایتی دولت برای ادغام در اقتصاد رسمی بستگی دارد.

جمع‌بندی

افتتاح معدن طلای Wagagai یک رویداد تحول‌آفرین برای اقتصاد اوگاندا است که پتانسیل تغییر ساختار صنعت معدن و صادرات این کشور را دارد. این پروژه از یک سو با افزایش چشمگیر تولید داخلی و ایجاد ارزش افزوده، فرصت‌های اقتصادی بی‌سابقه‌ای خلق می‌کند و از سوی دیگر، چالش‌هایی جدی در زمینه مدیریت درآمد، شفافیت، تأثیرات اجتماعی و وابستگی ژئوپلیتیک به همراه دارد.

توصیه‌های عملی

برای سرمایه‌گذاران

ارزیابی ریسک ژئوپلیتیک: سرمایه‌گذاران باید ریسک‌های مرتبط با نفوذ چین و تغییرات احتمالی در سیاست‌های دولت اوگاندا را به دقت زیر نظر داشته باشند.

پایش شفافیت: نظارت بر شاخص‌های شفافیت و مبارزه با فساد در اوگاندا برای ارزیابی امنیت سرمایه‌گذاری بلندمدت ضروری است.

فرصت‌های جانبی: این پروژه می‌تواند فرصت‌هایی در بخش‌های تأمین تجهیزات، خدمات فنی و لجستیک برای صنعت معدن اوگاندا ایجاد کند.

برای مصرف‌کنندگان صنعتی

تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین: طلای تولیدی این معدن می‌تواند به عنوان یک منبع جدید و بالقوه شفاف (در صورت دریافت گواهی‌نامه‌های معتبر) برای کاهش وابستگی به منابع سنتی مورد استفاده قرار گیرد.

استانداردهایESG: مصرف‌کنندگان باید عملکرد زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) این معدن را به دقت رصد کنند تا از انطباق آن با استانداردهای بین‌المللی اطمینان حاصل نمایند. موفقیت اوگاندا در ارائه طلای قابل ردیابی و عاری از مناقشه، یک مزیت رقابتی مهم خواهد بود.