کاهش عرضه جهانی پلاتین در سال ۲۰۲۵
انتظار میرود در سال ۲۰۲۵، تولید جهانی پلاتین کاهش جزئی داشته باشد که عمدتاً ناشی از کاهش تولید آفریقای جنوبی و روسیه است. پیشبینی میشود تولید پلاتین آفریقای جنوبی به دلیل چالشهای عملیاتی مداوم، از جمله تعطیلی معادن، فرسودگی داراییها و اقدامات کاهش هزینه، ۱.۳ درصد کاهش یابد. قابل ذکر است که شرکت Sibanye-Stillwater طی ۱۸ ماه گذشته تحت بازسازی ساختاری قابل توجهی قرار گرفته است که منجر به تعطیلی شفتهای زیاندهی مانندBeatrix 4 ،Kloof 4 ،Kroondal Simunye ،Marikana 4B و کارخانه Kloof شده است. علاوه بر این، شفتهای حاشیهای مانند Marikana Rowland و Rustenburg Siphumelele نیز بازسازی شدهاند.
در روسیه، پیشبینی میشود تولید پلاتین در سال ۲۰۲۵ با کاهش جزئی ۰.۲ درصدی به ۷۴۲،۸۰۰ اونس برسد. این کاهش عمدتاً به دلیل تعطیلی فاز یک معدن Oktyabrsky است که ظرفیتی معادل شش میلیون تن در سال دارد. اگرچه انتظار میرود فاز دوم با ظرفیت دو میلیون تن در سال در سال ۲۰۲۶ آغاز به کار کند، اما این امر کاهش فوری تولید در سال ۲۰۲۵ را جبران نخواهد کرد.
در مقابل، تولید پلاتین زیمبابوه قرار است در سال ۲۰۲۵ رشد متوسطی را تجربه کند. بهبودهای عملیاتی در معادن Zimplats و Mimosa، به همراه استخراج از نواحی با عیار بالاتر، به افزایش تولید کمک خواهد کرد. علاوه بر این، پیشبینی میشود کانادا و ایالات متحده نیز به واسطه بهبود بهرهوری عملیاتی و تلاشهای بازسازی ساختاری، افزایشهای جزئی در تولید ثبت کنند.
با نگاه به آینده، پیشبینی میشود تولید جهانی پلاتین از سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ رشد ثابتی را با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) ۰.۹ درصد تجربه کرده و تا سال ۲۰۳۰ به ۶.۴ میلیون اونس برسد. تولید آفریقای جنوبی به دلیل چالشهای ساختاری راکد باقی خواهد ماند، در حالی که تولید روسیه با نرخ رشد مرکب سالانه منفی ۰.۲ درصد، عمدتاً به دلیل کاهش تولید در معدنOktyabrsky، کاهش خواهد یافت. در مقابل، زیمبابوه رشد ۲.۲ درصدی با نرخ رشد مرکب سالانه را تجربه خواهد کرد که با پشتیبانی معادن Karo و Mupani همراه خواهد بود. انتظار میرود تولید کانادا تا سال ۲۰۳۰ به واسطه پروژههای Marathon و Victor-Capre دو برابر شود، در حالی که ایالات متحده از طریق بهبود بهرهوری عملیاتی، تولید پایداری را حفظ خواهد کرد.
تولید جهانی معدنی پلاتین (میلیون اونس)، 2030–2010
نمودار ارائه شده، دو متغیر کلیدی بازار پلاتین را از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ (شامل پیشبینی) به تصویر میکشد:
تولید جهانی (میلههای تیره، محور چپ): این میلهها حجم کل تولید پلاتین را بر حسب میلیون اونس نشان میدهند.
نرخ رشد سالانه (خط آبی، محور راست): این خط، درصد تغییرات تولید را نسبت به سال قبل نمایش میدهد.
تحلیل روندها
دوره پرنوسان (2020-2010): این دهه با نوسانات شدید در تولید و نرخ رشد همراه بوده است. اوج تولید در سال ۲۰۱۱ (بیش از ۷ میلیون اونس) و پس از آن کاهشهای متناوب، به ویژه افت شدید در سال ۲۰۲۰، مشهود است. این افت شدید در سال ۲۰۲۰ (که نرخ رشد را به زیر منفی ۲۰ درصد رساند) به احتمال زیاد منعکسکننده تأثیرات جهانی همهگیری کووید-۱۹ بر عملیات معدنی بوده است.
بازگشت قدرتمند (۲۰۲۱): سال ۲۰۲۱ شاهد جهش چشمگیر در تولید و نرخ رشد بود که نشاندهنده بازیابی سریع بازار از اختلالات سال قبل است. نرخ رشد در این سال به بالاترین سطح خود در دوره مورد بررسی (نزدیک به ۳۰ درصد) رسید.
دوره تثبیت و رکود پیشبینی شده (2030-2023): از سال ۲۰۲۳ به بعد، نمودار وارد مرحله جدیدی میشود. میلههای تولید تقریباً همسطح باقی میمانند و نوسان بسیار کمی را نشان میدهند. خط نرخ رشد نیز در حوالی صفر درصد نوسان میکند. این روند بصری، پیشبینی گزارش مبنی بر "رشد ثابت" با نرخ رشد مرکب سالانه بسیار پایین (۰.۹ درصد) را کاملاً تأیید میکند. این رکود بلندمدت، نشاندهنده چالشهای ساختاری عمیق در سمت عرضه است که در متن گزارش به تفصیل به آنها اشاره شده است.
این نمودار به طور مؤثری داستان بازار پلاتین را روایت میکند: یک دهه پرآشوب که جای خود را به یک دوره بازیابی کوتاه و سپس یک چشمانداز بلندمدت رکود در تولید میدهد. این تصویر، نگرانیهای سرمایهگذاران و مصرفکنندگان صنعتی در مورد شکنندگی عرضه در آینده را تقویت میکند.
تحلیل و جمع بندی
تحلیل کمّی
عرضه و تقاضا: گزارش به وضوح بر محدودیتهای سمت عرضه، به ویژه در سال ۲۰۲۵، تأکید دارد. کاهش تولید در آفریقای جنوبی (به دلیل مشکلات عملیاتی و بازسازی) و روسیه (به دلیل تعطیلی فاز یک معدن کلیدی)، دو تولیدکننده بزرگ جهان، عرضه جهانی را تحت فشار قرار میدهد. در شرایط فعلی بازار در آگوست ۲۰۲۵، قیمت پلاتین تحت تأثیر این پیشبینیهای انقباضی قرار گرفته و نسبت به کفهای قیمتی سال گذشته، ثبات بیشتری یافته است. انتظار میرود با تحقق این کاهش تولید، کسری بازار در سال ۲۰۲۵ تشدید شود.
روندهای قیمتی: با توجه به کسری پیشبینی شده در بازار، پتانسیل افزایش قیمت در کوتاهمدت (۶ تا ۱۲ ماه آینده) وجود دارد. با این حال، دو عامل این روند را تعدیل میکنند:
تقاضای بخش خودرو: گذار به خودروهای الکتریکی (EVs) تقاضا برای پلاتین در مبدلهای کاتالیزوری خودروهای احتراقی را به صورت ساختاری کاهش میدهد. هرچند، تقاضا برای کامیونهای سنگین و استانداردهای سختگیرانهتر آلایندگی (Euro 7) بخشی از این کاهش را جبران میکند.
اقتصاد هیدروژنی: پلاتین یک کاتالیزور حیاتی در الکترولایزرها (تولید هیدروژن سبز) و پیلهای سوختی (تولید برق از هیدروژن) است. رشد این بخش، یک محرک تقاضای بلندمدت بسیار قدرتمند است، اما در سال ۲۰۲۵ هنوز در مراحل اولیه قرار دارد و نمیتواند کاهش تقاضای بخش خودرو را کاملاً جبران کند.
چشمانداز بلندمدت (۲۰۲۵-۲۰۳۰): نرخ رشد مرکب سالانه ۰.۹ درصدی بیانگر یک دهه رکود در تولید است. این بدان معناست که هرگونه افزایش ناگهانی در تقاضا (مثلاً جهش در اقتصاد هیدروژنی) میتواند به سرعت بازار را با کسری شدید مواجه کرده و منجر به جهشهای قیمتی شود. تولید کانادا (دو برابر شدن تا ۲۰۳۰) و زیمبابوه (رشد ۲.۲ درصدی) مثبت است اما برای جبران رکود آفریقای جنوبی و روسیه کافی نیست.
تحلیل کیفی و ژئوپلیتیک
آفریقای جنوبی: این کشور که بزرگترین تولیدکننده پلاتین است، با ریسکهای متعددی روبروست. بحران انرژی و قطعی برق مکرر توسط شرکتEskom، هزینههای عملیاتی را به شدت افزایش داده و تولید را مختل میکند. روابط کارگری پرتنش و احتمال اعتصابات، یک ریسک همیشگی برای زنجیره تأمین جهانی است. بیثباتی سیاسی و بحثهای مربوط به سیاستهای اقتصادی، فضای سرمایهگذاری را نامطمئن میسازد.
روسیه: تولید پلاتین روسیه، که عمدتاً توسط شرکت Nornickel انجام میشود، تحت تأثیر تحریمهای غرب قرار دارد. اگرچه فلزات به طور مستقیم هدف تحریمهای گسترده نبودهاند، اما محدودیتهای مالی، لجستیکی و دسترسی به فناوری غربی، عملیات بلندمدت را با چالش مواجه میکند. این ریسک ژئوپلیتیک، خریداران اروپایی و آمریکایی را به سمت منابع دیگر سوق میدهد و زنجیره تأمین جهانی را پیچیدهتر میکند.
زیمبابوه: با وجود پتانسیل رشد، ریسک سیاسی و نظارتی در زیمبابوه بالاست. سیاستهای نامشخص در مورد مالکیت معادن و خروج ارز، سرمایهگذاران خارجی را محتاط نگه داشته است. هرچند پروژههای جدید مانند Karo نشاندهنده خوشبینی محتاطانه است.
ملیگرایی منابع
ملیگرایی منابع یک ریسک کلیدی در بازار پلاتین است.
آفریقای جنوبی: دولت همواره تحت فشار برای افزایش مالیات بر شرکتهای معدنی، الزامات مالکیت سیاهپوستان (BEE - Black Economic Empowerment) و فرآوری بیشتر مواد معدنی در داخل کشور است. این سیاستها میتواند هزینهها را افزایش داده و سرمایهگذاری جدید را محدود کند.
زیمبابوه: سابقه قوانین بومیسازی که شرکتهای خارجی را ملزم به واگذاری سهام عمده به نهادهای داخلی میکرد، همچنان بر ذهنیت سرمایهگذاران سنگینی میکند.
تأثیر بر بازار: این سیاستها با ایجاد عدم قطعیت در عرضه و افزایش هزینههای تولید، به نوسانات قیمت دامن میزنند. مصرفکنندگان صنعتی (مانند خودروسازان) برای تأمین پایدار، به دنبال تنوعبخشی به منابع خود و افزایش بازیافت هستند.
تحلیل سناریو
سناریوی خوشبینانه (عرضه پایدار): در این سناریو، مشکلات برق در آفریقای جنوبی با موفقیت مدیریت میشود، پروژههای جدید در کانادا و زیمبابوه سریعتر از انتظار به بهرهبرداری میرسند و روسیه راههای پایداری برای صادرات بدون اختلال پیدا میکند. پیامد: عرضه بیش از حد انتظار افزایش یافته و در صورت عدم رشد متناسب تقاضا، قیمت پلاتین تحت فشار نزولی قرار خواهد گرفت.
سناریوی بدبینانه (شوک عرضه): یک اعتصاب گسترده در معادن آفریقای جنوبی رخ میدهد، تحریمهای ثانویه بر خریداران پلاتین روسیه اعمال میشود و پروژههای جدید با تأخیرهای فنی مواجه میشوند. پیامد: بازار با کمبود شدید عرضه مواجه شده و قیمتها به شدت افزایش مییابد. مصرفکنندگان صنعتی برای یافتن منابع جایگزین با چالش جدی روبرو خواهند شد.
سناریوی ادامه وضع موجود (رکود پرتنش): پیشبینی گزارش محقق میشود. عرضه جهانی ثابت میماند و بازار با کسری خفیف تا متوسط به کار خود ادامه میدهد. ریسکها و فرصتها: ریسک اصلی، وقوع ناگهانی یکی از عوامل سناریوی بدبینانه است. فرصت برای سرمایهگذاران در شناسایی تولیدکنندگان با هزینه پایین و کارآمد یا سرمایهگذاری در شرکتهای پیشرو در فناوری بازیافت و اقتصاد هیدروژنی نهفته است.
تحلیل از دیدگاه ذینفعان
شرکتهای معدنی (مانندSibanye-Stillwater ,Anglo American Platinum): تمرکز اصلی این شرکتها بر بهینهسازی هزینهها، تعطیلی داراییهای زیانده و سرمایهگذاری در حوزههای قضایی پایدارتر (مانند کانادا) است. چالش اصلی آنها ایجاد تعادل میان سودآوری کوتاهمدت و نیاز به سرمایهگذاریهای عظیم و بلندمدت در یک محیط قیمتی پرنوسان است. بازسازیهای ساختاری، مانند آنچه در Sibanye-Stillwater رخ داده، نشاندهنده تلاش برای بقا در شرایط دشوار عملیاتی و هزینههای بالاست.
مصرفکنندگان صنعتی (خودروسازان، صنایع شیمیایی و هیدروژنی): دغدغه اصلی این گروه، امنیت عرضه و ثبات قیمت است. آنها احتمالاً تلاشهای خود را برای بازیافت افزایش خواهند داد، به دنبال قراردادهای تامین بلندمدت خواهند بود و زنجیره تامین خود را برای کاهش وابستگی به آفریقای جنوبی و روسیه متنوع خواهند کرد. شرکتهای فعال در اقتصاد هیدروژنی، قیمت پلاتین را به دقت زیر نظر خواهند داشت، زیرا این فلز یک جزء کلیدی در هزینههای تولید الکترولایزرها و پیلهای سوختی است.
سرمایهگذاران (صندوقهای قابل معامله(ETF)، سرمایهگذاران فیزیکی و سهامداران): معاملهگران کوتاهمدت ممکن است از نوسانات قیمت ناشی از اخبار عرضه، سود ببرند. سرمایهگذاران بلندمدت، با اتکا به تز "بحران عرضه در آینده" و رشد تقاضا از سوی اقتصاد هیدروژنی، ممکن است به انباشت پلاتین فیزیکی یا سهام شرکتهای معدنی روی آورند. ریسک اصلی برای این گروه، کندتر بودن روند گذار به انرژیهای پاک نسبت به پیشبینیهاست.
دولتهای کشورهای تولیدکننده (آفریقای جنوبی، روسیه، زیمبابوه): این دولتها به دنبال به حداکثر رساندن درآمد از طریق مالیات و حق امتیاز و در عین حال جذب سرمایهگذاری هستند. آنها با یک دوراهی مواجهاند: اجرای سیاستهای سختگیرانهتر (ملیگرایی منابع) میتواند درآمد کوتاهمدت را افزایش دهد، اما سرمایهگذاری خارجی بلندمدت را که برای حفظ و رشد تولید حیاتی است، فراری میدهد.
نکات کلیدی
چشمانداز عرضه: تولید جهانی پلاتین تا سال ۲۰۳۰ در حالت رکود باقی خواهد ماند و در سال ۲۰۲۵ به دلیل مشکلات ساختاری در آفریقای جنوبی (بحران انرژی، فرسودگی معادن) و ریسکهای ژئوپلیتیک و عملیاتی در روسیه، با کاهش مواجه خواهد شد. عرضه به شدت شکننده و در برابر اختلالات آسیبپذیر است.
چشمانداز تقاضا: تقاضای سنتی از سوی صنعت خودرو به دلیل رشد خودروهای الکتریکی، به صورت ساختاری در حال کاهش است. با این حال، این کاهش تا حدی با استانداردهای سختگیرانهتر آلایندگی برای خودروهای سنگین و از همه مهمتر، پتانسیل رشد عظیم و بلندمدت تقاضا از سوی اقتصاد هیدروژنی، جبران میشود.
تراز بازار و قیمت: انتظار میرود بازار در سال ۲۰۲۵ با کسری مواجه شود که از قیمتها حمایت میکند. چشمانداز بلندمدت به یک بازار با محدودیت عرضه اشاره دارد که به شوکهای تقاضا بسیار حساس خواهد بود.
ریسکهای کلیدی: تنشهای ژئوپلیتیک (روسیه)، اختلالات عملیاتی (بحران برق و اعتصابات کارگری در آفریقای جنوبی) و سیاستهای ملیگرایی منابع، اصلیترین ریسکهای تهدیدکننده عرضه پایدار هستند.
فرصت کلیدی: اقتصاد هیدروژنی مهمترین محرک تقاضا در بلندمدت است و پلاتین را از یک فلز صنعتی به یک دارایی استراتژیک برای گذار جهانی به انرژی پاک تبدیل میکند.
توصیههای عملی
برای سرمایهگذاران
نگاه بلندمدت: پلاتین را به عنوان یک سرمایهگذاری استراتژیک برای دهه آینده در نظر بگیرید که از دو روند موازی بهره میبرد: شکنندگی عرضه و رشد تقاضای نوظهور در بخش انرژی پاک.
تنوعبخشی در سبد فلزات گرانبها: در کنار طلا و نقره، تخصیص بخشی از سبد به پلاتین میتواند ریسک را مدیریت کرده و از پتانسیل رشد منحصر به فرد آن بهرهمند شود.
انتخاب هوشمندانه سهام: به جای سرمایهگذاری کورکورانه، بر روی تولیدکنندگانی تمرکز کنید که در مناطق با ثبات سیاسی (مانند کانادا و آمریکا) فعالیت میکنند یا شرکتهای کمهزینه و با مدیریت کارآمد در آفریقای جنوبی که توانایی مقابله با چالشهای عملیاتی را دارند.
نظارت بر شاخصهای کلیدی: نرخ پذیرش فناوری هیدروژن، سیاستهای دولتها در مورد آلایندگی و تحولات ژئوپلیتیک در آفریقای جنوبی و روسیه را به دقت دنبال کنید.
برای مصرفکنندگان صنعتی
امنیت زنجیره تامین: برای کاهش ریسک نوسانات قیمت و کمبود عرضه، قراردادهای تامین بلندمدت منعقد کنید.
سرمایهگذاری در اقتصاد چرخشی: سرمایهگذاری سنگین در فناوریهای بازیافت پلاتین از مبدلهای کاتالیزوری مستعمل و پیلهای سوختی، یک ضرورت استراتژیک برای ایجاد یک منبع عرضه داخلی و پایدار است.
تنوعبخشی جغرافیایی: وابستگی خود را به دو کشور اصلی تولیدکننده کاهش داده و با تولیدکنندگان در آمریکای شمالی و زیمبابوه روابط تجاری برقرار کنید.
توسعه پایدار: با شرکتهای معدنی برای توسعه و اجرای استانداردهای تامین مسئولانه و پایدار همکاری کنید تا ریسکهای زیستمحیطی و اجتماعی را در زنجیره تامین خود کاهش دهید.
جمعبندی
بازار جهانی پلاتین در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد. دوران عرضه فراوان و رو به رشد به پایان رسیده و جای خود را به یک دهه رکود و شکنندگی ساختاری داده است. گزارش به درستی نشان میدهد که مشکلات عمیق عملیاتی در آفریقای جنوبی و ریسکهای ژئوپلیتیک مرتبط با روسیه، توانایی بازار برای پاسخگویی به تقاضا را به شدت محدود کرده است.
روایت بازار در حال تغییر است: پلاتین دیگر تنها فلزی برای مبدلهای کاتالیزوری خودروهای دیزلی نیست، بلکه به یک عنصر استراتژیک و ضروری برای آینده اقتصاد هیدروژنی و گذار جهانی به انرژی پاک تبدیل شده است. این دوگانگی در تقاضا، کاهش در یک بخش سنتی و رشد انفجاری بالقوه در یک بخش نوظهور، محیطی پیچیده و پرنوسان را برای سالهای آینده ایجاد میکند.
چشمانداز تا سال ۲۰۳۰، بازاری با عرضه محدود را ترسیم میکند که در برابر هرگونه شوک عرضه (مانند اعتصابات کارگری) یا افزایش ناگهانی تقاضا (مانند پیشرفت سریع در فناوری هیدروژن) بسیار آسیبپذیر خواهد بود. در چنین شرایطی، موفقیت ذینفعان مختلف، از معدنکاران و سرمایهگذاران گرفته تا مصرفکنندگان صنعتی، در گرو توانایی آنها برای مدیریت ریسک، برنامهریزی استراتژیک بلندمدت و انطباق با واقعیتهای جدید این بازار حیاتی خواهد بود.