امضای فرامین اجرایی توسط دونالد ترامپ برای احیای رهبری آمریکا در حوزه انرژی هستهای
روز جمعه، دونالد ترامپ فرامین اجرایی را امضا کرد که هدف آن تسریع در ساخت نیروگاههای هستهای، از جمله طراحیهای کوچک و آزمایشنشدهای است که وعده استقرار سریع را میدهند اما هنوز در ایالات متحده ساخته نشدهاند.
این تلاش در راستای پاسخگویی به افزایش پیشبینیشده تقاضای برق و کمک به ایالات متحده برای بازپسگیری جایگاه پیشرو خود در حوزه انرژی هستهای صورت میگیرد. در حالی که ایالات متحده زمانی پیشگام در ساخت و بهرهبرداری از نیروگاههای هستهای بود، در 30 سال گذشته تنها دو رآکتور جدید ساخته و چندین نیروگاه موجود را تعطیل کرده است، در حالی که چین و روسیه با سرعت در حال توسعه این فناوری هستند.
ابتکار ترامپ برای تقویت انرژی هستهای میتواند به منبع انرژی بدون انتشار گازهای گلخانهای که به عنوان جایگزینی دوستدار محیط زیست برای تولید برق از زغالسنگ و گاز طبیعی شناخته میشود، کمک کند. با این حال، رئیسجمهور، انرژی هستهای را به عنوان مکملی برای سوختهای فسیلی، و نه جایگزینی برای آنها، معرفی کرده است.
ترامپ در مراسم امضای این فرامین در دفتر بیضی کاخ سفید اظهار داشت: ما امروز فرامین اجرایی بسیار مهمی را امضا میکنیم که واقعاً ما را به قدرت اصلی در این صنعت تبدیل خواهد کرد.» وی افزود که فناوری هستهای «از نظر ایمنی و هزینهها پیشرفتهای زیادی داشته است.
در این مراسم، وزیر کشورDoug Burgum، وزیر دفاع Pete Hegseth و مدیران صنعت انرژی از جملهJoseph Dominguez، مدیرعاملConstellation Energy Corp، و Jake DeWitte از Oklo Inc حضور داشتند.
این ابتکار جدیدترین تلاش یک رئیسجمهور آمریکایی برای احیای صنعت هستهای داخلی است که در دهههای اخیر با رکود مواجه بوده است. رئیسجمهور پیشین، جو بایدن، سال گذشته طرحی برای سه برابر کردن ظرفیت هستهای ایالات متحده تا سال 2050 ارائه کرده بود، و طرح جدید ترامپ هدف خود را چهار برابر کردن این ظرفیت قرار داده است. این اقدام در حالی صورت میگیرد که شرکتهای فناوری به دنبال تأمین برق برای مراکز داده پرمصرف هستند.
این تلاش احتمالاً به شرکتهایی که در حال توسعه رآکتورهای کوچک هستند، از جمله Last Energy Inc.، Oklo، TerraPower LLC و NuScale Power Corp، کمک خواهد کرد.
یکی از فرامین اجرایی همچنین با هدف شروع ساخت 10 رآکتور بزرگ و متداول تا سال 2030 است که میتواند به نفع شرکت Westinghouse Electric Co. باشد. طراحی AP1000 این شرکت در مقیاس گیگاواتی، آخرین واحد هستهای تجاری ساختهشده در ایالات متحده بوده و در سطح جهانی مورد استقبال قرار گرفته است.
ابتکار هستهای ترامپ همچنین استفاده از تأمین مالی دولتی را برای حمایت از راهاندازی مجدد نیروگاههای هستهای تعطیلشده، هدفگذاری برای ارتقای 5 گیگاوات ظرفیت در سایتهای موجود، و کمک به تکمیل سایر پروژهها تشویق میکند. این امر میتواند به تلاش شرکت Santee Cooper در کارولینای جنوبی برای ازسرگیری ساخت دو رآکتور در نیروگاه V.C. Summer کمک کند، پروژهای که در سال 2017 به دلیل افزایش هزینهها متوقف شده بود.
با این حال، تلاش هستهای ترامپ در حالی صورت میگیرد که قانونگذاران در حال حذف یارانه دولتی هستند که برای پیشبرد ساخت رآکتورهای جدید و حمایت از نیروگاههای موجود حیاتی تلقی میشود. توسعهدهندگان اعلام کردهاند که این تغییر مانع بزرگی برای ساخت نیروگاههای هستهای ایجاد خواهد کرد.
بر اساس لایحهای که روز پنجشنبه در مجلس نمایندگان تصویب شد، پروژههای هستهای پیشرفته جدید و گسترشیافته تنها در صورتی واجد شرایط دریافت اعتبارات مالیاتی انرژی پاک خواهند بود که ساخت آنها تا پایان سال 2028 آغاز شود، در حالی که اعتبارات مالیاتی برای نیروگاههای هستهای موجود در پایان سال 2031 منقضی خواهد شد.
ابتکار ترامپ همچنین ساخت حداقل یک رآکتور در تأسیسات نظامی ایالات متحده را ترویج میکند. این امر به انرژی هستهای امکان میدهد تا تأسیسات دفاعی حیاتی و مراکز داده هوش مصنوعی را تأمین کند. یک مقام ارشد کاخ سفید اعلام کرد که از آنجا که این رویکرد شامل نیروگاههای تجاری نیست، توسعهدهندگان میتوانند از فرآیند تأیید معمول توسط کمیسیون تنظیم مقررات هستهای (NRC) صرفنظر کنند.
در همین حال، NRC نیز دستخوش بازسازی خواهد شد. ترامپ دستور بازسازی این سازمان و کاهش نیروی کار آن را در هماهنگی با برنامه کاهش هزینههای Department of Government Efficiency صادر کرده است. همچنین، زمانبندیهای ثابت برای تأیید مجوزها و «بازنگری جامع» مقررات این سازمان در نظر گرفته شده است.
در حالی که برخی توسعهدهندگان از فرآیند طولانی و پرهزینه دریافت تأییدیه NRC برای طراحیهای پیشنهادی و تمدید مجوزهای تأسیسات موجود انتقاد کردهاند، برخی از حامیان انرژی هستهای نگرانند که این تلاش ممکن است با ایجاد اختلال و عدم اطمینان نظارتی نتیجه معکوس داشته باشد. آنها هشدار میدهند که اگر طراحیهای جدید رآکتورها نتوانند در مهلت 18 ماهه پیشنهادی رئیسجمهور به طور کامل بررسی شوند، ممکن است به طور کلی رد شوند، نتیجهای که احتمالاً اهداف استقرار ترامپ را تضعیف خواهد کرد.
ترامپ همچنین به NRC دستور داده است تا محدودیتهای تشعشع را بازنگری کند و اظهار داشته که اتکای این سازمان به مدلهای ایمنی که فرض میکنند هیچ سطح ایمنی برای قرار گرفتن در معرض تشعشع وجود ندارد، به سیاست محدودنگری منجر شده که حتی خطرات ناچیز را به حداقل میرساند.
برخی کارشناسان انرژی نسبت به طرح رئیسجمهور برای تقویت زنجیره تأمین داخلی سوخت هستهای ابراز نگرانی کردهاند، طرحی که ممکن است بازاری برای مواد رادیواکتیو بازفرآوریشده و ذخایر اضافی پلوتونیوم ایجاد کند. وزیر پیشین انرژی ایالات متحده، Ernest Moniz، این هفته هشدار داد که این پیشنهاد ممکن است به ایجاد ذخایر اضافی مواد قابل استفاده در تسلیحات منجر شود.
رئیسجمهور همچنین از دفتر برنامههای وام وزارت انرژی به عنوان منبعی بالقوه برای تأمین مالی پروژههای هستهای حمایت میکند. بر اساس فرامین ترامپ، این دفتر موظف خواهد بود تا فعالیتها و منابع خود را برای راهاندازی مجدد نیروگاههای تعطیلشده، افزایش تولید در سایتهای موجود، تکمیل ساخت رآکتورهای ناتمام و ساخت واحدهای هستهای پیشرفته جدید اولویتبندی کند.
Joseph Dominguez از Constellation اظهار داشت که فرآیندهای کنونی صدور مجوز زمان را هدر میدهند، بهویژه در حالی که اپراتورهای مراکز داده و شرکتهای بزرگ فناوری به دنبال تأمین برق 24 ساعته هستند. او در کنار ترامپ گفت: ما باید این کار را برای آمریکا انجام دهیم.
رآکتورها در حال حاضر نزدیک به یکدهم برق جهان، از جمله حدود 100 گیگاوات ظرفیت در ایالات متحده را تأمین میکنند. حامیان این صنعت میگویند که برای جلوگیری از بدترین پیامدهای تغییرات اقلیمی، این صنعت باید تا سال 2050 سه برابر رشد کند. مانند نیروگاههای بادی و خورشیدی، نیروگاههای هستهای برق را بدون تولید گازهای گلخانهای که گرمایش جهانی را تشدید میکنند، تولید میکنند. اما رآکتورها این مزیت را دارند که به طور مداوم کار میکنند و برق بدون وقفهای را ارائه میدهند که مورد تقاضای شرکتهای هوش مصنوعی و اپراتورهای مراکز داده است.
ایالات متحده برای دههها در خط مقدم نصب نیروگاههای هستهای بود، اما اکنون چین با حدود 30 رآکتور در حال ساخت، بزرگترین سازنده جهان است. در همین حال، روسیه سالها فناوری خود را توسعه داده و رآکتورهایی را به خریداران در هند، ایران و سایر نقاط صادر کرده است.
تحلیل و جمعبندی
ابتکار دونالد ترامپ برای احیای صنعت انرژی هستهای در ایالات متحده، با تمرکز بر تسریع ساخت رآکتورهای جدید، بهویژه رآکتورهای کوچک مدولار (SMRs) و احیای نیروگاههای تعطیلشده، پیامدهای قابلتوجهی برای بازارهای کامودیتی، بهویژه در حوزه اورانیوم، سوخت هستهای، و تجهیزات مرتبط دارد. این سیاستها همچنین بر زنجیره تأمین، سرمایهگذاریهای زیرساختی، و پویاییهای ژئوپلیتیکی در بازار انرژی تأثیر میگذارند.
1. تأثیر بر بازار اورانیوم و سوخت هستهای
- بر اساس گزارش IAEA در سال 2024، تقاضای جهانی برای اورانیوم تا سال 2030 به دلیل افزایش ظرفیت هستهای در آسیا و خاورمیانه، احتمالاً 20 درصد افزایش خواهد یافت. طرح دونالد ترامپ برای ساخت 10 رآکتور بزرگ و ارتقای 5 گیگاوات ظرفیت موجود، تقاضای داخلی ایالات متحده برای اورانیوم را بهطور قابلتوجهی افزایش خواهد داد. با فرض میانگین مصرف 200 تن اورانیوم به ازای هر گیگاوات ظرفیت جدید، این پروژهها میتوانند تقاضای سالانه اضافی 1000 تا 1500 تن اورانیوم ایجاد کنند.
- نگرانیهای مطرحشده توسط Ernest Moniz در مورد بازفرآوری مواد رادیواکتیو و پلوتونیوم ممکن است بازار سوختهای بازیافتی را تحت تأثیر قرار دهد. این امر میتواند به افزایش سرمایهگذاری در فناوریهای بازفرآوری منجر شود، اما ریسکهای ژئوپلیتیکی مرتبط با مواد قابل استفاده در تسلیحات ممکن است سرمایهگذاران را محتاط کند.
- زنجیره تأمین داخلی سوخت هستهای، که در حال حاضر به شدت به واردات از کشورهایی مانند قزاقستان و کانادا وابسته است (حدود 40 درصد اورانیوم ایالات متحده از قزاقستان تأمین میشود، بر اساس دادههای اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده در سال 2023)، تحت فشار قرار خواهد گرفت. این امر میتواند به افزایش قیمتهای اورانیوم منجر شود، که در اکتبر 2024 به حدود 80 دلار به ازای هر پوند (U3O8) رسیده بود.
2. فرصتها برای شرکتهای فناوری هستهای
- شرکتهایی مانند Oklo، TerraPower، NuScale Power، و Westinghouse Electric از این ابتکار سود خواهند برد. به عنوان مثال، طراحی AP1000 شرکت Westinghouse که در حال حاضر در پروژههایی مانند نیروگاه Vogtle در جورجیا استفاده شده، میتواند به دلیل مقیاسپذیری و سابقه عملیاتی، انتخاب اصلی برای رآکتورهای بزرگ باشد. سهام NuScale Power در سال 2024 با اعلام حمایتهای دولتی، رشد 15 درصدی را تجربه کرد.
- رآکتورهای کوچک مدولار (SMRs) به دلیل هزینههای اولیه پایینتر (حدود 1 تا 3 میلیارد دلار در مقایسه با 10 تا 15 میلیارد دلار برای رآکتورهای بزرگ) و قابلیت استقرار سریع، جذابیت بیشتری برای سرمایهگذاران دارند. با این حال، عدم وجود سابقه عملیاتی در مقیاس تجاری در ایالات متحده ممکن است ریسک سرمایهگذاری را افزایش دهد.
3. چالشهای نظارتی و مالی
- حذف تدریجی اعتبارات مالیاتی انرژی پاک تا سالهای 2028 و 2031، مانع بزرگی برای توسعه پروژههای هستهای خواهد بود. هزینه ساخت هر گیگاوات ظرفیت هستهای در ایالات متحده بین 6 تا 9 میلیارد دلار تخمین زده میشود. بدون یارانه، نرخ بازگشت سرمایه (ROI) برای پروژههای جدید ممکن است به زیر 5 درصد کاهش یابد، که برای سرمایهگذاران خصوصی جذابیت کمی دارد.
- بازسازی NRC و کاهش نیروی کار آن میتواند فرآیند تأیید مجوزها را تسریع کند، اما خطر کاهش استانداردهای ایمنی ممکن است اعتماد عمومی و سرمایهگذاران را تضعیف کند. تجربه پروژه V.C. Summer، که به دلیل هزینههای بالای ساخت متوقف شد، نشاندهنده ریسکهای مالی قابلتوجه در پروژههای هستهای است.
4. تقاضای برق و مراکز داده
- افزایش تقاضای برق از سوی مراکز داده هوش مصنوعی (AI) یکی از محرکهای اصلی این ابتکار است. بر اساس گزارش IEA، مصرف برق مراکز داده در ایالات متحده تا سال 2030 میتواند به 300 تراواتساعت در سال برسد، که معادل 20 درصد کل مصرف برق کشور است. انرژی هستهای به دلیل قابلیت تولید مداوم، گزینهای ایدهآل برای این تقاضا است، اما رقابت با منابع تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی که هزینههای سرمایهگذاری کمتری دارند (حدود 1 تا 2 میلیارد دلار به ازای هر گیگاوات)، چالشبرانگیز خواهد بود.
5. رقابت ژئوپلیتیکی
- چین با 30 رآکتور در حال ساخت و روسیه با صادرات فناوری هستهای به کشورهایی مانند هند و ایران، در حال پیشی گرفتن از ایالات متحده هستند. ابتکار ترامپ میتواند بخشی از شکاف رقابتی را پر کند، اما وابستگی به زنجیره تأمین جهانی (مانند غنیسازی اورانیوم که عمدتاً توسط شرکتهای روسی و اروپایی انجام میشود) همچنان یک چالش خواهد بود.
جمعبندی
ابتکار ترامپ برای احیای صنعت هستهای ایالات متحده، با هدف افزایش ظرفیت تولید برق هستهای و پاسخگویی به تقاضای روبهرشد مراکز داده، میتواند تحول قابلتوجهی در بازارهای انرژی و کامودیتیها ایجاد کند. نکات کلیدی شامل افزایش تقاضای اورانیوم، فرصتهای سرمایهگذاری در شرکتهای فناوری هستهای مانند NuScale و Westinghouse، و چالشهای ناشی از حذف یارانهها و ریسکهای نظارتی است. این سیاستها همچنین تلاشی برای تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی ایالات متحده در برابر رقبایی مانند چین و روسیه هستند.
توصیهها برای فعالان بازار
سرمایهگذاری در اورانیوم: با توجه به افزایش تقاضای پیشبینیشده، سرمایهگذاری در شرکتهای استخراج اورانیوم مانند Cameco یا ETFهای مرتبط با اورانیوم مانند Global X Uranium ETF میتواند بازده جذابی داشته باشد.
تمرکز بر SMRها: شرکتهایی مانند Oklo و NuScale که بر رآکتورهای کوچک مدولار تمرکز دارند، به دلیل هزینههای پایینتر و حمایت دولتی، گزینههای سرمایهگذاری کمریسکتری هستند.
مدیریت ریسکهای نظارتی: سرمایهگذاران باید تأثیرات بالقوه تغییرات در NRC و حذف یارانهها را به دقت رصد کنند، زیرا این عوامل میتوانند سودآوری پروژههای هستهای را تحت تأثیر قرار دهند.
تنوعبخشی در سبد انرژی: با توجه به رقابت منابع تجدیدپذیر، سرمایهگذاران باید سبد خود را با ترکیبی از انرژی هستهای و تجدیدپذیر متنوع کنند تا ریسکهای مرتبط با سیاستهای متغیر را کاهش دهند.
پی نوشت
ترامپ به دنبال احیای صنعت هستهای ایالات متحده در میان رونق جهانی رآکتورها است.
تصویر یک نمودار دایرهای را نشان میدهد که تعداد رآکتورهای هستهای برنامهریزیشده و پیشنهادی را بر اساس کشورها نمایش میدهد. در این نمودار
- رنگ آبی تیره نشاندهنده رآکتورهای برنامهریزیشده (Planned reactors) است که دارای تأییدیهها، بودجه یا تعهد برای اجرا هستند و انتظار میرود طی 15 سال آینده عملیاتی شوند.
- رنگ آبی روشن نشاندهنده رآکتورهای پیشنهادی (Proposed reactors) است که در مرحله برنامه یا پیشنهاد سایت هستند، اما زمانبندی آنها نامشخص است.
- دادهها تا تاریخ 1 می 2025 (11 اردیبهشت 1404) از انجمن جهانی هستهای ( World Nuclear Association ) گردآوری شده و توسط بلومبرگ منتشر شده است.
جزئیات کشورها و تعداد رآکتورها
- چین: 158 رآکتور (بزرگترین سهم، شامل ترکیبی از رآکتورهای برنامهریزیشده و پیشنهادی)
- روسیه: 36 رآکتور
- هند: 28 رآکتور (12 برنامهریزیشده و 16 پیشنهادی)
- لهستان: 26 رآکتور
- ایالات متحده: 13 رآکتور
- روسیه: 13 رآکتور (جدا از 36 رآکتور ذکرشده در بخش دیگر)
- کانادا: 9 رآکتور
- ترکیه: 8 رآکتور
- ژاپن: 8 رآکتور
- برزیل: 8 رآکتور
- اوکراین: 7 رآکتور
- فرانسه: 6 رآکتور
- رومانی: 6 رآکتور
- ایران: 6 رآکتور
توضیحات تکمیلی
ایالات متحده که زمانی پیشگام جهانی در حوزه انرژی هستهای بود، اکنون از نظر ساخت رآکتورهای جدید از چین و روسیه عقب مانده است.
این تصویر و گزارش مکمل اطلاعات ارائهشده در گزارش قبلی هستند و تصویری از وضعیت جهانی توسعه رآکتورهای هستهای ارائه میدهند.
1. تسلط چین و روسیه در توسعه هستهای
- چین با 158 رآکتور (شامل برنامهریزیشده و پیشنهادی) به وضوح پیشگام جهانی است. این تعداد نشاندهنده تعهد چین به افزایش ظرفیت انرژی هستهای برای پاسخگویی به تقاضای روبهرشد برق و کاهش وابستگی به زغالسنگ است. بر اساس گزارش IEA (2024)، چین قصد دارد تا سال 2035 ظرفیت هستهای خود را به 150 گیگاوات برساند، که معادل 10 درصد کل تولید برق این کشور خواهد بود. این امر تقاضای اورانیوم را به شدت افزایش میدهد (تقریباً 3000 تن اورانیوم اضافی در سال برای هر 15 گیگاوات ظرفیت جدید).
- روسیه با مجموع 49 رآکتور (36 + 13) نهتنها در داخل کشور، بلکه در صادرات فناوری هستهای به بازارهای جهانی نیز پیشرو است. این امر موقعیت ژئوپلیتیکی روسیه را در زنجیره تأمین سوخت هستهای تقویت میکند، بهویژه با توجه به نقش شرکت Rosatom در تأمین سوخت و فناوری برای کشورهایی مانند ایران و ترکیه.
2. وضعیت ایالات متحده و تلاش برای احیا
- ایالات متحده با 13 رآکتور (ترکیب برنامهریزیشده و پیشنهادی) در مقایسه با چین و روسیه عقبمانده است. این تعداد با هدف اعلامشده ترامپ برای چهار برابر کردن ظرفیت هستهای تا سال 2050 (در گزارش قبلی) فاصله زیادی دارد. با فرض اینکه هر رآکتور به طور متوسط 1 گیگاوات ظرفیت تولید کند، 13 رآکتور تنها 13 گیگاوات به ظرفیت فعلی (حدود 100 گیگاوات) اضافه میکند، که بسیار کمتر از هدف 300 گیگاوات تا سال 2050 است.
- این شکاف نشاندهنده چالشهای ساختاری در ایالات متحده است، از جمله هزینههای بالای ساخت (6 تا 9 میلیارد دلار به ازای هر گیگاوات، بر اساسIEA 2024 ) و فرآیندهای طولانی تأیید نظارتی توسطNRC.
3. فرصتهای بازار در کشورهای در حال توسعه
- هند با 28 رآکتور (12 برنامهریزیشده) و ترکیه با 8 رآکتور از بازیگران کلیدی در حال ظهور هستند. هند به دلیل جمعیت بالا و رشد اقتصادی سریع، به دنبال افزایش ظرفیت انرژی پاک است. بر اساس گزارش WNA (2024)، هند قصد دارد تا سال 2032 تعداد رآکتورهای فعال خود را از 22 به 34 افزایش دهد، که تقاضای اورانیوم این کشور را تا 1000 تن در سال افزایش میدهد.
- ایران با 6 رآکتور پیشنهادی، به دلیل محدودیتهای ژئوپلیتیکی و تحریمها، با چالشهایی در تأمین سوخت و فناوری مواجه است. با این حال، همکاری با روسیه میتواند این پروژهها را پیش ببرد.
4. تأثیر بر بازار اورانیوم
- مجموع رآکتورهای برنامهریزیشده و پیشنهادی در تصویر (حدود 300 رآکتور) میتواند تقاضای جهانی اورانیوم را به شدت افزایش دهد. اگر فرض کنیم هر رآکتور به طور متوسط 1 گیگاوات ظرفیت داشته باشد و هر گیگاوات سالانه 200 تن اورانیوم مصرف کند، این تعداد رآکتور میتواند تقاضای اضافی 60,000 تن اورانیوم در 15 سال آینده ایجاد کند. این امر با توجه به تولید جهانی فعلی اورانیوم (حدود 54,000 تن در سال 2024، بر اساس WNA) میتواند به کمبود عرضه و افزایش قیمتها منجر شود.
- قیمت اورانیوم که در اکتبر 2024 به 80 دلار به ازای هر پوند (U3O8) رسیده بود، ممکن است در صورت تحقق این پروژهها تا سال 2030 به 100 دلار یا بیشتر افزایش یابد.
5. ریسکها و چالشها
- رآکتورهای پیشنهادی (مانند 146 رآکتور از 158 رآکتور چین) با عدم قطعیتهایی در زمانبندی و بودجه مواجه هستند. تجربه پروژههایی مانند V.C. Summer در ایالات متحده نشان میدهد که هزینههای پیشبینینشده میتوانند پروژهها را متوقف کنند.
- کشورهای اروپایی مانند لهستان (26 رآکتور) و اوکراین (7 رآکتور) با چالشهای مالی و ژئوپلیتیکی (مانند جنگ در اوکراین) مواجه هستند که میتواند پیشرفت پروژهها را کند کند.
جمعبندی
رونق جهانی رآکتورهای هستهای، بهویژه در چین، روسیه، و هند، نشاندهنده تغییر محور توسعه انرژی هستهای از غرب به شرق است. ایالات متحده با وجود تلاشهای ترامپ برای احیا، همچنان با موانع ساختاری و رقابتی مواجه است. این تحولات فرصتهای قابلتوجهی برای بازار اورانیوم و شرکتهای فناوری هستهای ایجاد میکند، اما ریسکهای مالی، نظارتی، و ژئوپلیتیکی نیز قابلتوجه هستند.