اینفوگرافیک: حوزه‌های نفوذ عناصر نادر خاکی

عناصر نادر خاکی برای فناوری‌های دفاعی، انرژی پاک، وسایل نقلیه الکتریکی و الکترونیک مدرن حیاتی هستند. اینفوگرافیک توزیع جهانی عناصر نادر خاکی، حوزه‌های نفوذ (شامل حوزه نفوذ چین، حوزه نفوذ آمریکا، حوزه نفوذ ائتلاف داوطلبان، حوزه نفوذ روسیه، و حوزه نفوذ طبقه بندی نشده یا غیرمتعهد به بلوکها) را نشان می‌دهد. این گزارش، اطلاعات مربوط به سال 2024 را ارائه می‌دهد و تصویری واضح از این موضوع فراهم می‌کند که چه کسانی منابع عناصر نادر خاکی را در اختیار دارند و چه کسانی آینده فناوری‌های حیاتی را کنترل خواهند کرد.

حوزه نفوذ چین: 53.3 درصد

حوزه نفوذ آمریکا: 25.2 درصد

حوزه نفوذ ائتلاف داوطلبان (Coalition of the Willing)  8.8 درصد

حوزه نفوذ طبقه بندی نشده یا غیرمتعهد به بلوکها (Unrated Sphere) 8.5 درصد

حوزه نفوذ روسیه: 4.2 درصد

سهم از کل منابع جهانی عناصر نادر خاکی (2024) [به تن]

- چین: 44,000,000 

- ویتنام: 3,500,000 

- تانزانیا: 890,000 

- برزیل: 4,200,000 

- آمریکا: 1,500,000 

- استرالیا: 5,700,000 

- گرینلند: 1,500,000 

- کانادا: 830,000 

- هند: 6,900,000 

- آفریقای جنوبی: 860,000 

- روسیه: 3,800,000 

توضیحات حوزه‌های نفوذ

- حوزه نفوذ چین: شامل چین، ویتنام و تانزانیا است.

- حوزه نفوذ آمریکا: شامل ایالات متحده و برزیل است.

- حوزه نفوذ ائتلاف داوطلبان (Coalition of the Willing): شامل عناصر نادر خاکی شناخته‌شده در استرالیا، گرینلند،کانادا، ژاپن و کره جنوبی است.

- حوزه نفوذ طبقه بندی نشده یا غیرمتعهد به بلوکها (Unrated Sphere): شامل عناصر نادر خاکی شناخته‌شده در هند و آفریقای جنوبی است.

- حوزه نفوذ روسیه: شامل عناصر نادر خاکی شناخته‌شده در روسیه است.

منبع داده‌ها: بر اساس گزارش USGS، تاریخ انتشار: 2025 

تحلیل و جمع بندی

این اینفوگرافیک نشان‌دهنده تسلط قابل‌توجه چین بر منابع عناصر نادر خاکی با سهم 53.3 درصد از کل ذخایر جهانی (معادل 48,390,000 تن از مجموع 90,840,000 تن) است. این تسلط از منظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی پیامدهای عمیقی برای بازارهای جهانی دارد. چین به تنهایی 44,000,000 تن از این ذخایر را در اختیار دارد، در حالی که ویتنام و تانزانیا، به‌عنوان بخشی از حوزه نفوذ چین، به ترتیب 3,500,000 تن و 890,000 تن به این مجموع اضافه می‌کنند. این اعداد نشان می‌دهند که چین نه‌تنها از نظر منابع داخلی بلکه از طریق نفوذ منطقه‌ای، کنترل قابل‌توجهی بر زنجیره تأمین عناصر نادر خاکی دارد.

در مقابل، حوزه نفوذ آمریکا (آمریکا و برزیل) با 25.2 درصد (معادل 1,500,000 تن) در جایگاه دوم قرار دارد، اما این میزان به‌طور قابل‌توجهی کمتر از چین است. کشورهای متحد غربی (استرالیا، گرینلند،کانادا، ژاپن و کره جنوبی) با 8.8 درصد (مجموع 8,030,000 تن) و کشورهای حوزه نفوذ طبقه بندی نشده یا غیرمتعهد به بلوکها (هند و آفریقای جنوبی) با 8.5 درصد (مجموع 11,960,000 تن) در رده‌های بعدی قرار دارند. حوزه نفوذ روسیه با 4.2 درصد (3,800,000 تن) کوچک‌ترین سهم را در میان حوزه‌های اصلی دارد.

برای تحلیل عمیق‌تر، می‌توان به داده‌های تاریخی و روندهای بازار عناصر نادر خاکی رجوع کرد. بر اساس گزارش‌های معتبر مانند USGS و منابع تخصصی مانند Roskill (تا سال 2024)، چین نه‌تنها در ذخایر بلکه در تولید و فرآوری عناصر نادر خاکی نیز پیشرو است. در سال 2024، چین حدود 70 درصد از تولید جهانی عناصر نادر خاکی را به خود اختصاص داده بود، که این امر با تسلط 53.3 درصد بر ذخایر هم‌خوانی دارد. این تسلط به چین اجازه می‌دهد قیمت‌گذاری جهانی را تحت تأثیر قرار دهد و در شرایط تنش‌های ژئوپلیتیکی، از این منابع به‌عنوان اهرم فشار استفاده کند.

از منظر قیمت، عناصر نادر خاکی مانند نئودیمیم (Neodymium) و پراسئودیمیم (Praseodymium)، که برای تولید آهن‌رباهای دائمی در موتورهای الکتریکی و توربین‌های بادی استفاده می‌شوند، در سال‌های اخیر نوسانات قابل‌توجهی را تجربه کرده‌اند. بر اساس داده‌های تاریخی از Argus Media (تا پایان 2024)، قیمت نئودیمیم در اوایل سال 2024 به حدود 120 دلار به ازای هر کیلوگرم رسید، اما تا پایان سال به دلیل افزایش تولید چین و کاهش تقاضای جهانی ناشی از کندی اقتصادی، به حدود 90 دلار کاهش یافت. با توجه به تاریخ گزارش (31 می 2025)، و با فرض ادامه روندهای مشابه، می‌توان تخمین زد که قیمت‌ها ممکن است در محدوده 85 تا 100 دلار به ازای هر کیلوگرم تثبیت شده باشند، مگر اینکه تحولات ژئوپلیتیکی یا افزایش تقاضا (مانند رشد سریع‌تر در صنعت وسایل نقلیه الکتریکی) این روند را تغییر داده باشد.

از منظر سرمایه‌گذاری، تسلط چین ریسک‌های قابل‌توجهی را برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌های غربی ایجاد می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر چین تصمیم به محدود کردن صادرات بگیرد (همان‌طور که در سال 2010 انجام داد و قیمت‌ها را به‌شدت افزایش داد)، زنجیره تأمین جهانی مختل خواهد شد. این موضوع به‌ویژه برای صنایعی مانند خودروسازی الکتریکی (EV) و انرژی‌های تجدیدپذیر که به عناصر نادر خاکی وابسته هستند، نگران‌کننده است. از سوی دیگر، کشورهایی مانند استرالیا و کانادا، که بخشی از حوزه نفوذ کشورهای متحد غربی هستند، می‌توانند به‌عنوان جایگزین‌هایی برای کاهش وابستگی به چین مطرح شوند. استرالیا با 5,700,000 تن ذخایر، به‌ویژه با سرمایه‌گذاری‌های اخیر شرکت‌هایی مانندLynas Rare Earths پتانسیل قابل‌توجهی برای افزایش تولید دارد.

جمع‌بندی

این اینفوگرافیک نشان می‌دهد که چین با کنترل بیش از نیمی از ذخایر عناصر نادر خاکی، همچنان بازیگر اصلی در این بازار است و این تسلط می‌تواند در آینده به‌عنوان اهرمی در تنش‌های ژئوپلیتیکی یا مذاکرات تجاری استفاده شود. برای فعالان بازار و سرمایه‌گذاران، این موضوع دو پیامد کلیدی دارد: نخست، ریسک بالای وابستگی به زنجیره تأمین تحت کنترل چین، و دوم، فرصت‌های بالقوه در سرمایه‌گذاری در منابع جایگزین مانند استرالیا، کانادا و حتی برزیل.

توصیه‌ها

1. تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین: شرکت‌های فعال در صنایع وابسته به عناصر نادر خاکی باید سرمایه‌گذاری در منابع خارج از حوزه نفوذ چین (مانند استرالیا و کانادا) را در اولویت قرار دهند.

2. پایش ژئوپلیتیکی: تحلیلگران بازار باید تحولات سیاسی میان چین و غرب را به‌دقت رصد کنند، زیرا هرگونه محدودیت صادراتی می‌تواند قیمت‌ها را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد.

3. تمرکز بر بازیافت: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بازیافت عناصر نادر خاکی از محصولات دورریز (مانند باتری‌ها و الکترونیک) می‌تواند وابستگی به منابع معدنی را کاهش دهد.

4. تحلیل تقاضا: با توجه به رشد سریع بازار وسایل نقلیه الکتریکی و انرژی‌های تجدیدپذیر، تقاضا برای عناصر نادر خاکی احتمالاً افزایش خواهد یافت، که می‌تواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این بخش را تقویت کند.

در نهایت، تسلط چین بر عناصر نادر خاکی یک واقعیت غیرقابل‌انکار است، اما با استراتژی‌های مناسب، فعالان بازار می‌توانند ریسک‌های مرتبط را مدیریت کرده و از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کنند.