آیا استرالیا در آستانه یک ابرچرخه معدنی جدید قرار دارد؟

بخش معدن استرالیا، به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی تولید ناخالص داخلی (GDP) و درآمدهای صادراتی این کشور، با چالش‌های جهانی متعددی مواجه است. وقوع یک ابرچرخه جدید به سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک و اصلاحات سیاستی وابسته است. بخش معدن همچنان یکی از پایه‌های اصلی تولید ناخالص داخلی و درآمدهای صادراتی استرالیا محسوب می‌شود، اما چالش‌های جهانی کنونی، مانند مناقشات تجاری و نوسانات قیمتی، ممکن است پایه‌های این بخش را تحت فشار قرار داده باشند.گزارش اخیر FocusEconomics به بررسی ثروت منابع معدنی استرالیا پرداخته و تاریخچه آن را از تب‌وتاب‌های طلا در دهه 1850 تا رونق سنگ‌آهن و زغال‌سنگ در قرن بیست‌ویکم ردیابی کرده است.یکی از موضوعات مورد بحث در این گزارش، مفهوم ابرچرخه معدنی است که این پرسش را مطرح می‌کند: آیا استرالیا در آستانه یک ابرچرخه جدید قرار دارد، یا اینکه شتاب کنونی صرفاً جرقه‌ای زودگذر در اقتصاد جهانی پرنوسان است؟ 

بحث ابرچرخه: واقعیت یا بزرگ‌نمایی؟

Corporate Finance Institute ابرچرخه را به‌عنوان دوره‌ای طولانی از رشد اقتصادی قوی تعریف می‌کند که می‌تواند سال‌ها یا حتی دهه‌ها به طول انجامد. این پدیده اغلب با افزایش تقاضا و قیمت کامودیتی ها به دلیل تحولات مدرن مرتبط است. طبق این گزارش، استرالیا پیش‌تر از این موج‌ها بهره برده است، به‌ویژه در دوره توسعه زیرساختی چین در اوایل دهه 2000.در حال حاضر، گزارش‌های مواد معدنی حیاتی از سازمان تجارت و توسعه سازمان ملل (UN Trade and Development) و آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می‌دهند که فشار جهانی برای کربن‌زدایی می‌تواند نوعی ابرچرخه جدید را با تمرکز بر موادی مانند لیتیوم، نیکل، مس و کبالت ایجاد کند.این منابع اغلب در خودروهای الکتریکی، ذخیره‌سازی انرژی تجدیدپذیر و فناوری‌های دیجیتال استفاده می‌شوند که با اهداف فناوری و اقلیمی هم‌راستا هستند.در سال منتهی به اکتبر 2022، ارزش پروژه‌های معدنی و انرژی متعهد در استرالیا با افزایش 54 درصد به 83 میلیارد دلار استرالیا رسید که گمانه‌زنی‌هایی را مبنی بر ورود این کشور به فاز جدیدی از رونق ایجاد کرد. بااین‌حال، همان‌طور که مجله Mining Magazine Australia در سال 2023 گزارش داد، حدود 64 درصد از این سرمایه‌گذاری همچنان به سمت گاز و زغال‌سنگ هدایت شده است. Vivek Dhar، استراتژیست ارشد کالاهای معدنی و انرژی در بانک Commonwealth Bank، اظهار داشت: ادعاها مبنی بر اینکه استرالیا در آستانه یک رونق معدنی دیگر قرار دارد، زودهنگام است. شواهد هنوز به آغاز یک ابرچرخه معدنی سبز (green mining super-cycle) که در آن سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در کالاهای موردنیاز برای گذار انرژی (energy transition) صورت می‌گیرد، اشاره نمی‌کنند.

تقاضای بالا برای فلزات گذار انرژی تا سال 2030 پیش‌بینی می‌شود

طلا همچنان می‌درخشد

در حالی که لیتیوم و عناصر نادر خاکی تیتر اخبار را به خود اختصاص داده‌اند، طلا همچنان در هسته اقتصاد معدنی استرالیا قرار دارد. این کشور میزبان بزرگ‌ترین ذخایر شناخته‌شده طلا در جهان است و طبق اعلام شورای مواد معدنی استرالیا(Minerals Council of Australia - MCA)، صادرات طلا در سال مالی 2024-2023 درآمدی بالغ بر 34.23 میلیارد دلار استرالیا ایجاد کرده است.طلا، فراتر از نقش سنتی خود به‌عنوان یک دارایی امن، به‌طور فزاینده‌ای در کاربردهای پیشرفته، از الکترونیک تا پزشکی، حیاتی است.  MCA اعلام کرده است که واکنش‌پذیری پایین طلا (low reactivity) آن را برای استفاده در بدن انسان، مانند پوشش‌دهی دستگاه‌های تنظیم‌کننده ضربان قلب (pacemakers) و استنت‌ها(stents)، ایمن می‌کند. در استرالیا، بخش طلا به‌تنهایی حدود 26,000 نفر را به‌صورت مستقیم و 55,000 نفر را به‌صورت غیرمستقیم مشغول به کار کرده است.از نظر قیمتی، طلا در آوریل گذشته به بالاترین سطح تاریخی خود رسید و به 3,500 دلار آمریکا به ازای هر اونس رسید. بااین‌حال، این موضوع به این معنا نیست که طلا از نوسانات مصون است، زیرا قیمت‌ها همچنان تحت تأثیر نرخ‌های بهره و عدم‌قطعیت‌های ژئوپلیتیکی قرار دارند. 

تورم، چین و ریسک‌های اقلیمی

در حالی که بخش منابع استرالیا همچنان قوی است، چشم‌انداز اقتصادی این کشور خوش‌شانس با چالش‌های متعددی مواجه است. بانک مرکزی استرالیا (Reserve Bank of Australia) همچنان با تورم مبارزه می‌کند، در حالی که نرخ‌های بهره بالا بودجه‌های خانوارها را تحت فشار قرار داده و اعتماد مصرف‌کننده را تضعیف کرده است. از نظر تجاری، پیوندهای عمیق تجاری استرالیا با چین، بزرگ‌ترین بازار صادراتی این کشور، هم فرصت و هم ریسک ایجاد می‌کند. تنش‌های ایالات متحده و چین ممکن است فرصت‌هایی را برای کشورهایی مانند استرالیا باز کند، اما پایداری تقاضا همچنان نامطمئن است. ریسک‌های اقلیمی نیز سایه‌ای بر آینده معدن استرالیا انداخته‌اند. گزارش Climate Energy Finance در سال 2023 اعلام کرد که رویدادهای آب‌وهوایی شدید مانند آتش‌سوزی‌های جنگلی و سیل‌های شدید از نظر فراوانی و تأثیر در حال افزایش هستند و تهدیدی برای زیرساخت‌ها و عملیات منابع ایجاد می‌کنند.در حالی که این کشور از ذخایر فراوان مواد معدنی حیاتی برخوردار است، ظرفیت محدود پالایش داخلی همچنان بخش عمده‌ای از زنجیره ارزش را به خارج از کشور سوق می‌دهد.

پیشنهادها برای بهبود

FocusEconomics  در گزارش خود چند نکته را مطرح کرده است: اول، استرالیا باید رشد بهره‌وری ضعیف خود را برطرف کند، بحران مقرون‌به‌صرفه بودن مسکن را مدیریت کند و گذار اقتصادی به آینده‌ای کم‌کربن (low-carbon future) را اداره کند. تنوع‌بخشی به روابط تجاری و حرکت به سمت زنجیره ارزش بالاتر از صرف صادرات مواد خام نیز حیاتی خواهد بود. نیروی کار با مهارت بالا، نهادهای قوی، زمین و منابع انرژی فراوان، و بدهی عمومی پایین استرالیا از جمله عواملی هستند که FocusEconomics به‌عنوان زمینه‌هایی برای توسعه مستمر ذکر کرده است. این گزارش همچنین به موقعیت مالی قوی این کشور اشاره کرد که فضایی برای سرمایه‌گذاری‌های تقویت‌کننده رشد فراهم می‌کند.این گزارش خاطرنشان کرد: «کشور خوش‌شانس دیگر نمی‌تواند صرفاً به شانس وابسته باشد؛ موفقیت آینده آن به ظرفیت نوآوری و اصلاحات آن بستگی دارد.

آینده برای سرمایه‌گذاران چیست؟

برای سرمایه‌گذارانی که به بخش معدن استرالیا چشم دوخته‌اند، پیام ساده است: فرصت‌ها و ریسک‌ها، مانند همیشه، همزیستی دارند. ذخایر بزرگ لیتیوم، طلا و سنگ‌آهن این کشور مزیت قوی‌ای در موج بعدی صنعت جهانی به آن می‌دهد. اما برای بهره‌برداری حداکثری از این منابع، این کشور به سرمایه‌گذاری‌های هوشمند، سیاست‌های بهتر و استراتژی گسترده‌تری برای خلق ارزش بلندمدت نیاز دارد.همان‌طور که گزارش FocusEconomics اشاره می‌کند، تاب‌آوری اقتصادی استرالیا مدت‌هاست که به توانایی آن در سازگاری وابسته بوده است. اینکه ابرچرخه معدنی بعدی همین حالا آغاز شده یا در انتظار ظهور است، به این بستگی دارد که استرالیا با چه سرعتی بتواند استراتژی منابعی را اجرا کند که با تقاضاهای جهانی در حال تغییر همگام باشد.

روندهای قیمتی کالاهای کلیدی استرالیا (2025-2022)

طلا: افزایش چشمگیر قیمت طلا از اکتبر 2022 تا جولای 2025 (112 درصد) نشان‌دهنده جذابیت آن به‌عنوان دارایی امن در برابر تورم جهانی و عدم‌قطعیت‌های ژئوپلیتیکی است. این روند با افزایش تقاضا برای کاربردهای صنعتی طلا (مانند الکترونیک و پزشکی) نیز تقویت شده است.

لیتیوم: کاهش شدید 90 درصدی قیمت لیتیوم از 80,000 دلار به 8,000 دلار به ازای هر تن در جولای 2025، احتمالاً به دلیل افزایش عرضه جهانی (به‌ویژه از پروژه‌های جدید در آفریقا و آمریکای جنوبی) و کاهش موقت تقاضا در بازارهای خودروهای الکتریکی است. بااین‌حال، پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می‌دهد که تقاضا برای لیتیوم تا سال 2030 به دلیل گذار انرژی افزایش خواهد یافت.

سنگ‌آهن: افزایش اندک 1.05 درصدی قیمت سنگ‌آهن از 95 دلار به 96 دلار به ازای هر تن نشان‌دهنده تقاضای نسبتاً پایدار از سوی چین و سایر اقتصادهای در حال توسعه است، اما وابستگی به بازار چین همچنان ریسک‌های قابل‌توجهی را به همراه دارد.

پیامدهای بازار: این جدول نشان می‌دهد که طلا همچنان یک ستون محکم برای اقتصاد معدنی استرالیا است، اما کاهش شدید قیمت لیتیوم می‌تواند سرمایه‌گذاری در این بخش را با چالش مواجه کند. سنگ‌آهن با ثبات نسبی، همچنان به تقاضای چین وابسته است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پالایش داخلی و تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی می‌تواند نوسانات قیمتی را کاهش دهد.

تحلیل  و جمع بندی

تحلیل کمّی

بر اساس داده‌های گزارش، اطلاعات به‌روز از کاربر، و منابع معتبر (مانند LME ،Fastmarkets، و Bloomberg)، موارد زیر در مورد وضعیت کنونی و پیش‌بینی‌های بازار ارائه می‌شود:

روندهای قیمتی

طلا: طبق گزارش، قیمت طلا در آوریل 2025 به 3,500 دلار آمریکا به ازای هر اونس رسید که بالاترین سطح تاریخی آن است. این افزایش به دلیل تورم جهانی، سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه، و تقاضای فزاینده برای دارایی‌های امن است. پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت (تا پایان 2025) نشان می‌دهند که با تداوم عدم‌قطعیت‌های ژئوپلیتیکی، قیمت طلا ممکن است در محدوده 3,400 تا 3,600 دلار نوسان کند.

لیتیوم: قیمت لیتیوم در جولای 2025 به 8,000 دلار به ازای هر تن کاهش یافته است، که نشان‌دهنده افت 90 درصدی نسبت به اکتبر 2022 (80,000 دلار به ازای هر تن) است. این کاهش می‌تواند به دلیل افزایش عرضه جهانی یا کاهش موقت تقاضا باشد. بااین‌حال، پیش‌بینی‌های میان‌مدت (تا سال 2030) از افزایش تقاضا به دلیل گسترش تولید خودروهای الکتریکی و ذخیره‌سازی انرژی حکایت دارند.

سنگ‌آهن: قیمت سنگ‌آهن در جولای 2025 به 96 دلار به ازای هر تن رسیده است، که افزایش اندک 1.05 درصدی نسبت به اکتبر 2022 (95 دلار) را نشان می‌دهد. این ثبات نسبی به دلیل تقاضای پایدار از سوی چین است، اما کاهش احتمالی در پروژه‌های زیرساختی چین ممکن است این روند را در میان‌مدت تحت فشار قرار دهد.

عرضه و تقاضا

طلا: استرالیا با داشتن بزرگ‌ترین ذخایر طلا در جهان، همچنان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی این فلز است. تقاضای جهانی برای طلا در سال 2024 به دلیل کاربردهای صنعتی و سرمایه‌گذاری افزایش یافته است. طبق گزارش شورای جهانی طلا(World Gold Council)، تقاضای صنعتی طلا در سال 2024 حدود 12 درصد رشد داشته است.

لیتیوم و مواد معدنی حیاتی: گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) پیش‌بینی می‌کند که تقاضای جهانی برای لیتیوم، نیکل، مس و کبالت تا سال 2030 به ترتیب 40، 20، 15 و 10 درصد افزایش یابد. استرالیا، به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان پیشرو، می‌تواند از این روند بهره‌مند شود، اما کاهش شدید قیمت لیتیوم و ظرفیت محدود پالایش داخلی مانع از بهره‌برداری کامل از این فرصت است.

سنگ‌آهن: تقاضای سنگ‌آهن به شدت به بازار چین وابسته است که حدود 70 درصد از صادرات سنگ‌آهن استرالیا را مصرف می‌کند. ثبات فعلی قیمت‌ها نشان‌دهنده تقاضای پایدار است، اما کاهش رشد اقتصادی چین ممکن است عرضه مازاد ایجاد کند و قیمت‌ها را تحت فشار قرار دهد.

سرمایه‌گذاری‌ها

افزایش 54 درصدی ارزش پروژه‌های معدنی و انرژی در سال 2022 (به 83 میلیارد دلار استرالیا) نشان‌دهنده پتانسیل رشد است، اما تمرکز 64 درصدی بر گاز و زغال‌سنگ نشان می‌دهد که استرالیا هنوز به طور کامل به سمت مواد معدنی سبز (مانند لیتیوم و نیکل) حرکت نکرده است.

پیش‌بینی‌های CRU Group نشان می‌دهند که سرمایه‌گذاری در مواد معدنی حیاتی تا سال 2030 می‌تواند به 120 میلیارد دلار استرالیا برسد، مشروط بر اینکه موانع زیرساختی و سیاستی برطرف شوند.

تحلیل کیفی و ژئوپلیتیک

عوامل ژئوپلیتیکی

روابط تجاری با چین: استرالیا به شدت به چین به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار صادراتی خود وابسته است. تنش‌های تجاری میان ایالات متحده و چین می‌تواند فرصت‌هایی برای استرالیا ایجاد کند، اما کاهش تقاضای چین به دلیل کندی رشد اقتصادی یا سیاست‌های خودکفایی (مانند افزایش تولید داخلی سنگ‌آهن) ریسک قابل‌توجهی است.

تحریم‌ها و تنش‌های جهانی: گزارش‌های Reuters و World Economic Forum (WEF) نشان می‌دهند که تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی، مانند تحریم‌های جدید علیه تولیدکنندگان عمده مواد معدنی (مانند روسیه)، می‌تواند عرضه جهانی را مختل کند و به نفع تولیدکنندگان استرالیایی باشد.

رقابت جهانی: افزایش تولید لیتیوم در آفریقا و آمریکای جنوبی، همراه با کاهش شدید قیمت لیتیوم، ممکن است سهم بازار استرالیا را کاهش دهد، مگر اینکه این کشور روی پالایش داخلی و زنجیره ارزش افزوده سرمایه‌گذاری کند.

عوامل اقتصادی و سیاسی

تورم و نرخ بهره: سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه بانک مرکزی استرالیا (Reserve Bank of Australia) برای کنترل تورم، هزینه‌های عملیاتی شرکت‌های معدنی را افزایش داده است. این موضوع می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های جدید را محدود کند.

سیاست‌های اقلیمی: تعهد استرالیا به اهداف کربن‌زدایی (مانند توافق پاریس) فشار بر شرکت‌های معدنی برای کاهش انتشار کربن را افزایش داده است. گزارش Climate Energy Finance نشان می‌دهد که رویدادهای آب‌وهوایی شدید (مانند آتش‌سوزی‌ها و سیل‌ها) هزینه‌های عملیاتی را افزایش داده و زیرساخت‌های معدنی را تهدید می‌کنند.

اصلاحات سیاستی: گزارش FocusEconomics بر لزوم اصلاحات در سیاست‌های معدنی، مانند افزایش ظرفیت پالایش داخلی و تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی، تأکید دارد.

تحلیل سناریو

سناریوی خوش‌بینانه(Optimistic): فرض، استرالیا با موفقیت ظرفیت پالایش داخلی خود را افزایش می‌دهد، روابط تجاری خود را با هند و اروپا تنوع می‌بخشد، و از افزایش تقاضای جهانی برای مواد معدنی حیاتی بهره‌مند می‌شود.پیامدها: قیمت لیتیوم تا سال 2030 به دلیل افزایش تقاضا به 15,000 دلار به ازای هر تن بازمی‌گردد. عرضه طلا به دلیل تقاضای صنعتی و سرمایه‌گذاری پایدار باقی می‌ماند. صادرات سنگ‌آهن به بازارهای جدید (مانند هند) افزایش می‌یابد و وابستگی به چین کاهش می‌یابد.

سناریوی بدبینانه(Pessimistic): فرض، تنش‌های ژئوپلیتیکی (مانند تحریم‌های جدید یا درگیری‌های تجاری) عرضه جهانی را مختل می‌کند و تقاضای چین برای سنگ‌آهن و لیتیوم کاهش می‌یابد.پیامدها: قیمت سنگ‌آهن تا پایان 2026 به زیر 80 دلار به ازای هر تن می‌رسد. لیتیوم با رقابت شدید از آفریقا مواجه می‌شود و قیمت آن به 6,000 دلار به ازای هر تن کاهش می‌یابد. طلا همچنان مقاوم است، اما رشد آن محدود می‌شود.

سناریوی ادامه وضع موجود (Status Quo): فرض، استرالیا به وابستگی به چین ادامه می‌دهد و سرمایه‌گذاری در مواد معدنی سبز کند پیش می‌رود.پیامدها: قیمت لیتیوم در محدوده 7,000 تا 9,000 دلار به ازای هر تن و سنگ‌آهن در محدوده 90 تا 100 دلار به ازای هر تن نوسان می‌کند. ریسک‌های اقلیمی و رقابتی فرصت‌های رشد را محدود می‌کنند، اما طلا همچنان فرصت سرمایه‌گذاری مطمئنی ارائه می‌دهد.

تحلیل از دیدگاه ذی‌نفعان

شرکت‌های معدنی (مانند BHP وRio Tinto): این شرکت‌ها از افزایش قیمت طلا سود می‌برند، اما کاهش قیمت لیتیوم می‌تواند سودآوری پروژه‌های جدید را کاهش دهد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز و پالایش داخلی می‌تواند مزیت رقابتی ایجاد کند.

سرمایه‌گذاران: سرمایه‌گذاران باید بین دارایی‌های امن (مانند طلا) و دارایی‌های پرریسک‌تر (مانند لیتیوم) تعادل برقرار کنند. تنوع‌بخشی به پرتفوی و تمرکز بر شرکت‌هایی با زنجیره ارزش قوی توصیه می‌شود.

دولت استرالیا: دولت باید اصلاحات سیاستی را برای افزایش پالایش داخلی و تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی تسریع کند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مقاوم در برابر اقلیم نیز ضروری است.

صنایع پایین‌دستی (مانند خودروسازان): خودروسازان جهانی که به لیتیوم و نیکل وابسته‌اند، از کاهش قیمت لیتیوم سود می‌برند، اما باید برای نوسانات قیمتی و تأمین پایدار آماده باشند.

جمع‌بندی

بخش معدن استرالیا در تقاطع فرصت‌ها و چالش‌ها قرار دارد. ذخایر عظیم طلا، لیتیوم و سنگ‌آهن، همراه با نیروی کار ماهر و نهادهای قوی، این کشور را در موقعیت مناسبی برای بهره‌مندی از تقاضای جهانی برای مواد معدنی حیاتی قرار داده است. بااین‌حال، کاهش شدید قیمت لیتیوم، وابستگی به چین، و ریسک‌های اقلیمی موانع قابل‌توجهی هستند.برای سرمایه‌گذاران، تمرکز بر دارایی‌های امن مانند طلا و شرکت‌هایی با زنجیره ارزش قوی توصیه می‌شود. برای صنایع پایین‌دستی، مانند خودروسازان، کاهش قیمت لیتیوم فرصت‌هایی برای کاهش هزینه‌ها ایجاد می‌کند، اما باید برای نوسانات قیمتی آماده باشند.دولت استرالیا باید اصلاحات سیاستی را برای افزایش پالایش داخلی، تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی، و تقویت زیرساخت‌های مقاوم در برابر اقلیم تسریع کند. موفقیت آینده این کشور به توانایی آن در نوآوری و سازگاری با تغییرات جهانی بستگی دارد.

توصیه‌های عملی

برای سرمایه‌گذاران: متنوع سازی پرتفوی با تمرکز بر طلا و شرکت‌های معدنی با زنجیره ارزش قوی (مانند BHP وRio Tinto). با توجه به کاهش شدید قیمت لیتیوم، سرمایه‌گذاری در این بخش را با احتیاط انجام دهید.

برای صنایع پایین‌دستی: انعقاد قراردادهای بلندمدت با تولیدکنندگان استرالیایی برای تأمین لیتیوم و نیکل جهت در امان ماندن  از نوسانات قیمتی.

برای دولت استرالیا: افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پالایش داخلی و مشوق‌های مالی برای پروژه‌های معدنی سبز. تقویت روابط تجاری با بازارهای نوظهور مانند هند و اروپا.

طلا همچنان دارایی امن و سودآور است: با توجه به افزایش 112 درصدی قیمت طلا تا جولای 2025 و تقاضای رو به رشد برای کاربردهای صنعتی، این فلز همچنان ستون اصلی سرمایه‌گذاری در بخش معدن استرالیا است.

ریسک‌های وابستگی به چین: وابستگی 70 درصدی صادرات سنگ‌آهن به چین و کاهش احتمالی تقاضا، ریسک‌های قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی (مانند هند و اروپا) ضروری است.

چالش‌های لیتیوم: کاهش 90 درصدی قیمت لیتیوم به 8,000 دلار به ازای هر تن نشان‌دهنده ریسک‌های سرمایه‌گذاری در این بخش است. بااین‌حال، پیش‌بینی افزایش تقاضا تا سال 2030 فرصت‌های بلندمدت را ایجاد می‌کند.