ترامپ می‌گوید Xi جریان صادرات خاکی‌های نادر را از سر می‌گیرد و تاریخی برای مذاکرات تعیین می‌کند

دونالد ترامپ گفت همتای چینی او، شی جین‌پینگ، با ازسرگیری جریان عناصر نادر خاکی موافقت کرده است، در حالی که مذاکره‌کنندگان دو کشور برای آغاز مجدد گفتگوهای تجاری در تاریخ ۹ ژوئن در لندن آماده می‌شوند.

این تحولات در حالی رخ می‌دهد که دو اقتصاد بزرگ جهان به دنبال حل و فصل مناقشه‌ای دامنه‌دار بر سر تعرفه‌ها و فناوری هستند که بازارها را مضطرب کرده است. ترامپ و شی روز پنجشنبه یک تماس تلفنی ۹۰ دقیقه‌ای داشتند که در آن دو طرف برای کاهش تنش‌های فزاینده ناشی از نگرانی‌ها در مورد جریان مواد معدنی حیاتی مورد نیاز شرکت‌های آمریکایی، به توافق رسیدند.

ترامپ روز جمعه در رسانه‌های اجتماعی گفت که وزیر خزانه‌داری آمریکا، Scott Bessent، وزیر بازرگانی، Howard Lutnick و نماینده تجاری آمریکا، Jamieson Greer، قرار است روز دوشنبه "با نمایندگان چین، در ارتباط با توافق تجاری،" دیدار کنند. او افزود: "این نشست باید بسیار خوب پیش برود."

مذاکرات پیشین بین دو کشور در ماه مه در سوئیس، به یک آتش‌بس تعرفه‌ای بین پکن و واشنگتن منجر شد که زمینه را برای بحث‌های بیشتر در مورد تجارت فراهم کرد. اما مذاکرات بین دو رقیب پس از نشست ژنو متوقف شد و هر دو طرف یکدیگر را به نقض توافقی که تعرفه‌ها را از سطوح بسیار بالا کاهش داده بود، متهم کردند.

ایالات متحده در مورد کمبود آهنرباهای  نادر خاکی که برای خودروهای برقی و سیستم‌های دفاعی آمریکا ضروری هستند، ابراز نگرانی کرد، در حالی که چین از محدودیت‌های جدید آمریکا بر روی تراشه‌های هوش مصنوعی شرکت Huawei Technologies Co و همچنین سایر فناوری‌های پیشرفته و سخت‌گیری‌ها علیه دانشجویان خارجی در آمریکا، برآشفته بود.

روز جمعه هنگامی که در هواپیمای ریاست‌جمهوری (Air Force One) از ترامپ پرسیده شد که آیا شی با ازسرگیری جریان مواد معدنی  نادر خاکی و آهنرباها موافقت کرده است، او به خبرنگاران گفت: "بله، او موافقت کرد."

خبرگزاری رویترز پیشتر گزارش داده بود که چین همچنین مجوزهای صادرات موقت را برای تامین‌کنندگان مواد معدنی حیاتی به خودروسازان بزرگ آمریکایی تأیید کرده است.

اما سوالاتی در مورد اینکه ترامپ در تماس تلفنی خود، که رئیس‌جمهور آمریکا مشتاقانه به دنبال آن بود، چه امتیازی به شی داده است، باقی می‌ماند. وزارت امور خارجه چین در بیانیه‌ای اعلام کرد که ترامپ به شی گفته است که از تحصیل دانشجویان چینی در آمریکا استقبال می‌شود و ترامپ بعداً گفت که "افتخار" او خواهد بود که به آنها خوشامد بگوید.

تماس تلفنی بین ترامپ و شی امیدهایی را در وال استریت برای کاهش تعرفه‌ها بین ایالات متحده و چین ایجاد کرد، اگرچه خوش‌بینی سرمایه‌گذاران با اشاره به فقدان جزئیات در مورد مسائل کلیدی و موضوعات پیچیده‌ای که در انتظار مذاکره‌کنندگان است، محدود بود.

حضور Lutnick در دور جدید مذاکرات ممکن است نشان‌دهنده این باشد که ترامپ مایل است در برخی از محدودیت‌های فناوری که جاه‌طلبی‌های رشد بلندمدت چین را تهدید می‌کند، تجدید نظر کند.

تحلیل و جمع‌بندی

این گزارش از یک نقطه عطف بالقوه در جنگ تجاری و فناوری میان ایالات متحده و چین خبر می‌دهد که محوریت آن بر یکی از استراتژیک‌ترین بخش‌های بازار کامودیتی‌ها، یعنی عناصر نادر خاکی (Rare Earth Elements - REEs)، قرار دارد. تحلیل کمی و مبتنی بر واقعیت این رویداد، ابعاد مختلفی را آشکار می‌سازد:

۱. زمینه کمی و تسلط چین بر بازار

اعلامیه ازسرگیری صادرات REE باید در چهارچوب تسلط تقریباً مطلق چین بر این بازار تحلیل شود. بر اساس آخرین داده‌های موجود تا اوایل سال ۲۰۲۵:

استخراج: چین مسئول استخراج حدود ۷۰ درصد از REE در جهان است.

فرآوری و جداسازی: این بخش، گلوگاه واقعی است. چین بیش از ۹۰ درصد از فرآیند جداسازی و پالایشREEهای سنگین و سبک را در اختیار دارد. این بدان معناست که حتی کشورهایی مانند آمریکا (شرکتMP Materials )که REE استخراج می‌کنند، کنسانتره خود را برای فرآوری نهایی به چین ارسال می‌کنند.

تولید آهنربا: چین بیش از ۹۲ درصد از آهنرباهای دائمی با کارایی بالا NdFeB ( نئودیمیم-آهن-بور) را تولید می‌کند که در خودروهای برقی، توربین‌های بادی و تجهیزات نظامی حیاتی هستند.

این تسلط، به پکن یک اهرم فشار ژئوپلیتیک بی‌بدیل بخشیده است. توقف صادرات که به طور ضمنی در ماه‌های اخیر رخ داده بود، یک تهدید وجودی برای صنایع پیشرفته غربی محسوب می‌شد.

۲. تأثیر بر قیمت‌گذاری و ساختار بازار

پیش از این اعلامیه، بازار REE شاهد یک روند صعودی شدید ناشی از ریسک عرضه بود.

قیمت اکسید نئودیمیم(Neodymium Oxide)، به عنوان یک شاخص کلیدی، در بازارهای نقدی چین از حدود ۸۵٬۰۰۰ دلار بر تن در اوایل سال به بیش از ۱۲۰٬۰۰۰ دلار بر تن در ماه مه ۲۰۲۵ رسیده بود.

قیمت اکسید دیسپروزیوم(Dysprosium Oxide)، که برای مقاومت حرارتی آهنرباها حیاتی است، از ۳۵۰٬۰۰۰ دلار بر تن فراتر رفته و به نزدیکی ۴۵۰٬۰۰۰ دلار بر تن رسیده بود.

اعلامیه ترامپ مبنی بر توافق با شی، به سرعت باعث کاهش فشار خرید در بازار خواهد شد. انتظار می‌رود در کوتاه‌مدت (روزها و هفته‌های آینده)، شاهد یک اصلاح قیمتی ۱۰ تا ۱۵ درصدی در این کامودیتی‌ها باشیم، زیرا ترس از قطع کامل عرضه کاهش می‌یابد. با این حال، قیمت‌ها به سطوح اوایل سال باز نخواهند گشت، زیرا تقاضای ساختاری از سوی بخش خودروهای برقی و انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار قدرتمند است و بازار همچنان به هرگونه تنش سیاسی حساس خواهد بود.

۳. معامله متقابل (Quid Pro Quo) ژئوپلیتیک

گزارش به درستی به امتیاز متقابل احتمالی اشاره می‌کند. ازسرگیری صادرات REE یک امتیاز بزرگ از سوی چین است. در مقابل، آمریکا باید امتیازی هم‌وزن ارائه دهد. حضورHoward Lutnick، وزیر بازرگانی، در تیم مذاکره‌کننده بسیار کلیدی است. وزارت بازرگانی مسئول "لیست موجودیت‌ها" (Entity List) است که شرکت‌هایی مانند Huawei را هدف قرار داده است.

سناریوی محتمل: ایالات متحده ممکن است با صدور مجوزهای خاص برای شرکت‌های آمریکایی جهت فروش برخی از تراشه‌های نیمه‌هادی پیشرفته به شرکت‌های چینی (که مستقیماً کاربرد نظامی ندارند) موافقت کند یا برخی از زیرمجموعه‌های شرکت‌های بزرگ فناوری چین را از لیست تحریم‌ها خارج نماید. این یک عقب‌نشینی تاکتیکی از سوی آمریکاست تا یک گلوگاه استراتژیک (REE) را باز کند.

۴. آسیب‌پذیری استراتژیک آمریکا

این بحران، وابستگی شدید آمریکا را به نمایش گذاشت.

دفاعی: هر جنگنده F-35 به حدود ۴۲۷ کیلوگرم REE نیاز دارد. هر ناوشکن کلاس Arleigh Burke به بیش از ۲٬۳۰۰ کیلوگرم از این مواد نیازمند است.

تجاری: هر خودروی برقی به طور متوسط از ۱ تا ۲ کیلوگرم آهنربای NdFeB در موتور خود استفاده می‌کند. با هدف‌گذاری آمریکا برای فروش میلیون‌ها خودروی برقی در سال، این نیاز به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.

تلاش‌های آمریکا برای ایجاد یک زنجیره تأمین داخلی (مانند سرمایه‌گذاری در MP Materials و پروژه‌های دیگر) یک راه‌حل بلندمدت است که حداقل ۵ تا ۷ سال زمان نیاز دارد تا به مقیاس معناداری در بخش فرآوری برسد.

جمع‌بندی

توافق شفاهی میان ترامپ و شی برای ازسرگیری صادرات خاکی‌های کمیاب، یک آتش‌بس تاکتیکی کوتاه‌مدت در جنگ فناوری است، نه یک راه‌حل دائمی. این رویداد فشار قیمتی شدید را از بازار REE برمی‌دارد اما مشکل بنیادین وابستگی غرب به زنجیره تأمین چین را حل نمی‌کند. بازار به شدت به نتایج مذاکرات ۹ ژوئن در لندن چشم دوخته است.

نکات کلیدی

استفاده از کامودیتی به عنوان اهرم فشار: این رویداد نمونه بارز استفاده موفق یک کشور از تسلط خود بر یک بازار کامودیتی استراتژیک برای دستیابی به اهداف ژئوپلیتیک است.

آسیب‌پذیری زنجیره تأمین: بحران اخیر، شکنندگی زنجیره‌های تأمین جهانی در بخش فناوری پیشرفته و دفاعی را به وضوح نشان داد و اهمیت حیاتی سرمایه‌گذاری در تنوع‌بخشی و بازگرداندن صنایع حیاتی (Reshoring) را دوچندان کرد.

معامله استراتژیک: اصل مذاکره، معامله‌ی "مواد حیاتی در برابر دسترسی به فناوری" است. نتیجه مذاکرات لندن مشخص خواهد کرد که آیا این معامله صرفاً یک تسکین موقت است یا پایه‌ای برای یک تفاهم گسترده‌تر.

توصیه به فعالان بازار

کوتاه‌مدت: انتظار یک اصلاح قیمتی در بازارهای REE وجود دارد. این می‌تواند یک فرصت فروش (Short) تاکتیکی باشد، اما با ریسک بالا.

میان‌مدت و بلندمدت: عدم قطعیت سیاسی بالا باقی خواهد ماند. سرمایه‌گذاری در شرکت‌های غیرچینی فعال در حوزه استخراج و فرآوری REEs  (در استرالیا، کانادا و آمریکا) به عنوان یک استراتژی بلندمدت برای پوشش ریسک ژئوپلیتیک، جذابیت خود را حفظ می‌کند. معامله‌گران باید به دقت هرگونه بیانیه از سوی وزارت بازرگانی آمریکا در مورد "لیست موجودیت‌ها" را رصد کنند، زیرا این سیگنال اصلی برای سنجش میزان موفقیت مذاکرات خواهد بود.