شورشیان میانماری تجارت عناصر نادر خاکی چین را مختل کرده‌اند و به کشمکش‌های منطقه‌ای دامن زده‌اند

در اکتبر ۲۰۲۳، شورشیان مسلح با تصرف کمربند معدنی عناصر نادر خاکی در شمال میانمار، ضربه سنگینی به حکومت نظامی تحت فشار این کشور وارد کرده و کنترل یکی از منابع استراتژیک جهانی را به دست گرفتند.

شورشیان ارتش استقلال طلب کاچین (KIA) با تصرف مراکز تولیدکننده حدود نیمی از عناصر نادر خاکی سنگین جهان، موفق به کاهش عرضه مواد معدنی مورد استفاده در توربینهای بادی و خودروهای الکتریکی شده اند. این اقدام موجب جهش قیمت یکی از عناصر کلیدی این زنجیره تأمین به سطح بی سابقه ای گردیده است.

KIA به دنبال اهرم فشاری علیه کشور همسایه، چین، است که از حکومت نظامی حمایت می‌کند و سرمایه‌گذاری هنگفتی در استخراج معادن نادر خاکی در ایالت کاچین میانمار انجام داده است.

طبق داده‌های گمرکی چین که قبلاً گزارش نشده بود، واردات اکسیدها و ترکیبات نادر خاکی چین از میانمار در ماه فوریه به 311 تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، 89 درصد کاهش داشته است. بیشتر این کاهش پس از ماه اکتبر رخ داده است.

رویترز به منظور اطلاع از وضعیت نابسامان کمربند معدنی، با ۹ نفر از افراد مطلع در خصوص صنعت عناصر نادر خاکی میانمار و جنگ داخلی چهار ساله این کشور به گفتگو پرداخت.

یکی از آنها این اقدام KIA را که بخشی از مجموعه‌ای از گروه‌های مسلح در حال مبارزه با حکومت نظامی است، تلاشی برای ایجاد شکاف بین حکومت نظامی و چین توصیف کرد.

به گفته Dan Seng Lawn، مدیر اجرایی مرکز تحقیقات Kachinland (سازمانی غیرانتفاعی که به بررسی مسائل اجتماعی-سیاسی کاچین می‌پردازد)، آنها در نظر دارند از ذخایر عناصر نادر خاکی به عنوان اهرمی در مذاکرات خود با چین استفاده نمایند.

سه نفر از این افراد همچنین به علاقه نشان داده شده از سوی هند، رقیب منطقه‌ای چین، به این بخش اشاره کردند که پیش‌تر گزارش نشده بود. به گفته آن‌ها، هند در اواخر سال ۲۰۲۴، نمایندگانی از یک شرکت دولتی در زمینه استخراج و پالایش عناصر نادر خاکی را به منطقه کاچین اعزام کرده است.

KIA یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین شبه نظامیان قومی در میانمار است. این گروه برای خودمختاری اقلیت کاچین، یک گروه عمدتاً مسیحی که مدت‌هاست از اکثریت بودایی Bamar ناراضی هستند، مبارزه می‌کند.

به گفته Dan Seng Lawn، که موسسه‌اش در ایالت کاچین قرار دارد، و همچنین به گفته یک تحلیلگر معادن چینی، این گروه مالیات قابل توجهی را بر استخراج‌کنندگان عناصر نادر خاکی اعمال کرده است که اغلب توسط شرکت‌های چینی در اطراف شهرهای Pangwa و Chipwe در منطقه کاچین اداره می‌شوند.

مناطق اصلی استخراج عناصر نادر خاکی در میانمار

منطقه Chipwe-Pangwa در ایالت کاچین میانمار، یکی از مراکز اصلی تولید عناصر خاکی سنگین در جهان است که در تولید خودروهای برقی و توربین‌های بادی کاربرد دارند.

چین از زمان برکناری دولت غیرنظامی در سال 2021 و به راه انداختن یک جنگ داخلی خونین، یکی از حامیان بین المللی سرسخت ارتش میانمار بوده است. پکن همچنان حکومت نظامی را به عنوان ضامن ثبات در امتداد مرز خود می‌داند، اگرچه ارتش از زمان تهاجم بزرگ شورشیان در سال 2023 از بیشتر مناطق مرزی بیرون رانده شده است.

سخنگوی وزارت امور خارجه چین اظهار داشت که این سازمان از جزئیات مربوط به وضعیت کمربند معدنی آگاهی ندارد، اما کماکان به «تلاش فعالانه برای پیشبرد مذاکرات صلح و ارائه تمامی حمایت‌ها و مساعدت‌های ممکن در راستای روند صلح در شمال میانمار» ادامه می‌دهد.

وزارت امور خارجه هند، KIA و سخنگوی حکومت نظامی به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخی ندادند. امکان تماس با شرکت Bawn Myang Co Ltd، که دولت ایالات متحده قبلاً آن را به عنوان بهره بردار معادن در این منطقه شناسایی کرده بود، وجود نداشت.

جهش قیمت

داده‌های بازار فلزات شانگهای نشان می‌دهد که قیمت‌های نقطه‌ای اکسید تربیوم چین، که عرضه آن در کاچین متمرکز است، بین اواخر سپتامبر و 24 مارس 21.9 درصد افزایش یافت و به 6550 یوان در هر کیلوگرم رسید.

قیمت‌های اکسید دیسپروزیم، که عمدتاً در کاچین استخراج می‌شود اما در شش ماه گذشته تقاضای کمتری داشته است، در همین دوره 3.2 درصد کاهش یافت و به 1665 یوان در هر کیلوگرم رسید.

بخش اعظم عناصر خاکی نادر استخراج‌شده از منطقه کاچین، در کشور چین فرآوری می‌گردند. تداوم وضعیت کنونی و بروز بن‌بست در این زمینه، می‌تواند اثرات و تبعات گسترده‌ای در سطح بین‌المللی به همراه داشته باشد.

به گزارش موسسه تحقیقاتی Adamas Intelligence در یادداشتی در ماه فوریه: توقف طولانی‌مدت فعالیت‌ها احتمالاً منجر به افزایش و نوسانات بیشتر در قیمت عناصر نادر خاکی در چین شده و در کوتاه‌مدت، ساختار پویایی بازار را دستخوش تغییر خواهد کرد.

افت ناگهانی صادرات

پس از تشدید قوانین و مقررات مربوط به معادن داخلی از سوی پکن، فعالان چینی در حوزه استخراج معادن از دهه ۲۰۱۰ میلادی، فعالیت‌های گسترده‌ای را در منطقه کاچین آغاز نمودند.

بر اساس گزارش سازمان غیرانتفاعی گلوبال ویتنس (Global Witness) مستقر در بریتانیا، معادن منطقه کاچین که غالباً فاقد نظارت کافی هستند، پس از کودتای سال ۲۰۲۱ و با چراغ سبز ضمنی حکومت نظامی، به طور پیوسته به توسعه خود ادامه داده‌اند.

با این حال، این توسعه با هزینه‌های گزافی همراه بوده است؛ بر اساس گزارش‌های شاهدان و تصاویر ماهواره‌ای، محیط زیست منطقه به شدت آسیب دیده و تپه‌های کاچین مملو از گودال‌های ناشی از فرآیند آبشویی شده‌اند.

از زمان تسلطKIA، وضع مالیات ۲۰ درصدی از سوی شورشیان، سودآوری معادن را برای فعالان محلی غیرممکن ساخته است.

دان سنگ لاون اظهار داشت، KIA  از چین می‌خواهد تا از اعمال فشار برای خلع سلاح این گروه علیه حکومت نظامی دست برداشته و کنترل عملی شورشیان بر مرز را به رسمیت بشناسد. وی افزود که طرفین حداقل دو بار در ماه‌های اخیر با یکدیگر دیدار کرده‌اند.

KIA  کنترل کامل مرز در مناطق عملیاتی خود را در دست دارد و گروه‌های ضد کودتا نیز بخش اعظم مرز میانمار با چین را اداره می‌کنند.

دان سنگ لاون اظهار داشت که به نظر می‌رسد پکن تمایلی به پذیرش خواسته‌های KIA ندارد، اما در صورت عدم اتخاذ موضعی عمل‌گرایانه، انحصار خود بر ذخایر خاک‌های نادر میانمار را به خطر خواهد انداخت.

به گفته گلوبال ویتنس، احیای بخش معادن می‌تواند به منزله یک کمک مالی بزرگ برای شورشیان باشد: حجم تجارت عناصر نادر خاکی سنگین میانمار در سال ۲۰۲۳ حدود ۱.۴ میلیارد دلار بوده است.

به گزارش رویترز در روز پنجشنبه، KIA  به معدن‌داران کاچین اعلام کرده است که زین پس اجازه ارسال محموله‌های موجود عناصر نادر خاکی به چین را صادر خواهد کرد.

Thomas Kruemmer، کارشناس عناصر نادر خاکی مستقر در سنگاپور، اظهار داشت: "KIA برای از سرگیری فعالیت‌ها با حداکثر ظرفیت، نیازمند توافق با چین است؛ کشوری که میزبان هزاران نیروی کار متخصص در این حوزه است."

وی تصریح کرد: "بدون وجود آن‌ها، این امر به طور قطع محقق نخواهد شد."

آیا هند می‌تواند جایگزین باشد؟

به گفته دان سنگ لاون و دو فرد مطلع از تفکرات مقامات هندی، در بحبوحه این کشمکش جاری، هند تلاش کرده است نفوذ خود را در کاچین، که با آن مرز مشترک دارد، افزایش دهد.

بنا به اظهارات یکی از منابع هندی مطلع، که به دلیل حساسیت‌های موجود در این زمینه خواستار عدم افشای هویت خود بود، شرکت دولتی IREL هند در ماه دسامبر سال جاری، گروهی کارشناسی را به منظور مطالعه و ارزیابی منابع موجود در منطقه کاچین، به آن ناحیه اعزام نمود.

اگرچه مقامات هندی نسبت به فعالیت در منطقه‌ای که در آن گروه‌های مسلح غیردولتی حضور دارند ملاحظاتی دارند، ولیکن تمایل منطقه کاچین به کاهش وابستگی به چین و نیاز مبرم دهلی‌نو به منابع، دو طرف را بر آن داشته تا به مذاکره و تبادل نظر بپردازند.

شرکت IREL به درخواست‌های ارائه شده برای اظهار نظر پاسخی نداد.

به گفته دان سنگ لاون، که در این مذاکرات حضور داشت، یک هیئت هندی شامل نمایندگانی از IREL، در ماه دسامبر یک جلسه آنلاین با مقامات کاچین برگزار کرد تا در مورد علاقه خود به بازگشایی بخش عناصر نادر خاکی گفتگو کنند.

به گفته وی، آن‌ها مایل به پرداخت قیمت‌های بالاتری نسبت به چین بودند.

به گفته Kruemmer و دان سنگ لاون، هرگونه توافق با هند با موانع متعددی روبرو است.

در امتداد نوار مرزی کوهستانی و کم‌جمعیت کاچین-هند، زیرساخت‌های ابتدایی و محدودی وجود دارد که انتقال کالاها از میانمار به ایالات شمال شرقی مجاور هند را با چالش مواجه می‌کند. این ایالات همچنین از مراکز تولیدی هند در جنوب و غرب کشور فاصله زیادی دارند.

به گفته کروئمر و منبع هندی، هند همچنین فاقد توانایی فرآوری تجاری عناصر نادر خاکی سنگین و تبدیل آن‌ها به آهن‌رباهای مورد استفاده در صنعت است.

حدود ۹۰ درصد از آهنرباهای نادر خاکی جهان در چین تولید می‌شود، که این امر باعث شده است این بخش تحت کنترل شدیدتر دولت قرار گیرد. ژاپن در رتبه بعدی قرار دارد.

دان سنگ لاون اظهار داشت، با این وجود، اگر پکن تغییرات در پویایی قدرت» را به رسمیت نشناسد،  KIA  مجبور خواهد شد گزینه‌های جایگزین را بررسی کند.