آمریکا در حال نهایی کردن تأمین مالی 500 میلیون دلاری برای راه‌آهن مواد معدنی حیاتی آفریقا است

شرکت مالی توسعه بین‌المللی ایالات متحده (US International Development Finance Corp. یا DFC) در حال نهایی کردن تأمین مالی بیش از 500 میلیون دلار برای کریدور Lobito است؛ پروژه‌ای ریلی که مواد معدنی حیاتی را از کمربند مس آفریقای مرکزی به یک بندر در اقیانوس اطلس در آنگولا منتقل خواهد کرد.

به گفتهConor Coleman، رئیس سرمایه‌گذاریDFC، این شرکت «به طور فعال در حال مذاکره» با ذینفعان، از جمله دولت آنگولا و گروهTrafigura، بر سر این تأمین مالی است.

او گفت: ما به طور کلی به این پروژه بسیار متعهد هستیم و بی‌وقفه تلاش می‌کنیم تا از اجرایی شدن آن اطمینان حاصل کنیم.

شرکت DFC برای اولین بار در سال 2023 اعلام کرد که در حال بررسی تأمین مالی این پروژه است. Coleman از اظهارنظر در مورد دلایل تأخیر خودداری کرد و افزود که این دلایل به هیچ‌یک از تغییراتی که دولت ترامپ برای DFC برنامه‌ریزی کرده است، مرتبط نیستند.

 Coleman گفت: فعالیت‌ها در DFC طبق روال عادی ادامه دارد.» او افزود: «شما شاهد حضور فعال ما در زیرساخت‌های مواد معدنی حیاتی، چه دیجیتال و چه حمل‌ونقل، و همچنین در بخش انرژی، به ویژه در قاره آفریقا خواهید بود.

شرکت DFC یک کمک هزینه فنی به مبلغ 3.4 میلیون دلار به پروژه استخراج و فرآوری عناصر نادر خاکی شرکت Pensana Plc در آنگولا اختصاص داده و در حال مذاکره برای تأمین مالی کارخانه تولید محصولات کشاورزی گروه Carrinho از طریق یک تسهیلات بدهی با وثیقه ممتاز است.

Jose de Lima Massano، وزیر هماهنگی امور اقتصادی آنگولا، در اظهاراتی جداگانه، تأخیرها را به بندهای قراردادی، از جمله تضمین‌های درخواستی توسط تأمین‌کنندگان مالی، نسبت داد.

 Massano گفت: این‌ها وام‌های دولتی نیستند. ما در تلاشیم تا شرایط مناسب برای پیشرفت سریع سرمایه‌گذاری خصوصی را فراهم کنیم.

Jean-Pierre Bemba، وزیر حمل‌ونقل جمهوری دموکراتیک کنگو، گفت که کشور همسایه، جمهوری دموکراتیک کنگو، نیز از DFC درخواست کرده است تا از طرح‌های بازسازی یک خط راه‌آهن که از معادن مس و کبالت این کشور در اطراف شهر Kolwezi به این کریدور متصل می‌شود، حمایت کند.

 Bemba اظهار داشت که این کشور پیش از این در حال مذاکره با اتحادیه اروپا و بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای حمایت از یک مشارکت دولتی-خصوصی جهت توسعه این پروژه است. بخش کوچکی از بودجه برنامه‌ریزی شده برای این پروژه از سوی USAID در اوایل سال جاری میلادی در بحبوحه کاهش بودجه این سازمان توسط دولت ترامپ، مسدود شد.

 Bemba گفت که دولت کنگو قصد دارد در ماه نوامبر مناقصه‌ای برای ساخت این زیرساخت برگزار کند، با این امید که راه‌آهن ظرف سه سال به بهره‌برداری برسد.

کنگو بزرگترین تولیدکننده کبالت و دومین استخراج‌کننده بزرگ مس در جهان است و دارای ذخایر عظیمی از لیتیوم است که می‌تواند از طریق این خط ریلی حمل شود.

دولت ترامپ علاقه شدیدی به مواد معدنی حیاتی آفریقا نشان داده است، زیرا به دنبال به چالش کشیدن سلطه چین در این حوزه است.

 Coleman گفت که اگرچه آمریکا در رقابت بر سر مواد معدنی در آفریقا از چین عقب است، اما «هنوز دیر نشده است.» او گفت که چین در حال حاضر تمام مواد معدنی استخراج شده از این قاره را در خود چین فرآوری می‌کند، و این چیزی نیست که هیچ‌یک از این کشورها بخواهند.

 Coleman گفت: فضایی برای ایالات متحده و برای این کشورها وجود دارد تا پایگاه مشتریان خود را متنوع کرده و به شیوه‌ای متفاوت درباره فرآوری و ارزش افزوده (beneficiation) فکر کنند. در این تأخیر، فرصتی نهفته است.

تحلیل و جمع بندی

۱. زمینه ژئوپلیتیک: مقابله مستقیم با ابتکار «کمربند و راه» چین

کریدورLobito، که با سرمایه‌گذاری نهاد دولتی آمریکا (DFC) پیش می‌رود، یک پاسخ مستقیم و عملی به نفوذ گسترده چین در زیرساخت‌های لجستیک آفریقا است. برای سال‌ها، معادن جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) و زامبیا برای صادرات محصولات خود به بنادر شرقی آفریقا (مانند Dar es Salaam در تانزانیا و Durban در آفریقای جنوبی) که تحت نفوذ لجستیکی و مالی چین هستند، متکی بوده‌اند. این کریدور یک مسیر جایگزین به سمت غرب و اقیانوس اطلس ایجاد می‌کند و به طور مؤثری انحصار مسیرهای صادراتی فعلی را می‌شکند. برای تحلیلگران، این به معنای کاهش ریسک ژئوپلیتیک تمرکز بر یک مسیر تجاری و افزایش امنیت انرژی و مواد اولیه برای بلوک غرب است.

۲. تحلیل کمی و تأثیر بر هزینه‌های لجستیک

وضعیت فعلی: حمل محموله از منطقه Copperbelt شهرهایی مانند Kolwezi درDRC به بنادر شرقی، مسافتی بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلومتر را از طریق جاده و مسیرهای ریلی بعضاً ناکارآمد طی می‌کند. این فرآیند می‌تواند بین ۳۰ تا ۴۰ روز به طول انجامد و هزینه‌ای بالغ بر ۲۵۰ تا ۳۰۰ دلار به ازای هر تن برای کنسانتره مس و کبالت در بر دارد.

تأثیر کریدورLobito: این کریدور فاصله تا بندر Lobito در آنگولا را به حدود ۱۵۰۰ کیلومتر کاهش می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود زمان حمل‌ونقل به کمتر از ۱۰ روز کاهش یابد. برآوردهای اولیه حاکی از آن است که هزینه لجستیک می‌تواند بین ۴۰ تا ۵۰ درصد کاهش یابد و به حدود ۱۵۰ تا ۱۸۰ دلار به ازای هر تن برسد. این کاهش هزینه به طور مستقیم حاشیه سود تولیدکنندگان در DRC و زامبیا را افزایش می‌دهد و می‌تواند پروژه‌هایی را که پیش از این به دلیل هزینه‌های بالای حمل‌ونقل غیراقتصادی بودند، به پروژه‌هایی سودآور تبدیل کند.

۳. تأثیر بر بازارهای کلیدی کامودیتی

مس: کنگو در سال ۲۰۲۴ حدود ۲.۹ میلیون تن مس تولید کرد. با قیمت فعلی مس در بورس فلزات لندن (LME) که در حدود ۹٬۷۵۰ دلار بر تن (قیمت ژوئن ۲۰۲۵) نوسان می‌کند، هرگونه کاهش در هزینه‌های تولید و لجستیک، عرضه بالقوه را افزایش می‌دهد. تسهیل صادرات از طریق کریدور Lobito می‌تواند عرضه مس آفریقای مرکزی به بازارهای جهانی را تسریع کرده و در میان‌مدت (۳ تا ۵ سال آینده) به تثبیت یا تعدیل قیمت‌ها کمک کند.

کبالت: کنگو با تولید بیش از ۷۰ درصد کبالت جهان، بازیگر اصلی این بازار است. قیمت فعلی هیدروکسید کبالت (Cobalt Hydroxide) که ماده اصلی باتری‌های لیتیوم-یون است، در حدود ۳۵٬۰۰۰ دلار بر تن قرار دارد. وابستگی شدید صنعت خودروهای الکتریکی (EV) غرب به کبالت کنگو، این کریدور را به یک شریان حیاتی تبدیل می‌کند. با ایجاد یک مسیر صادراتی امن و خارج از کنترل چین، ریسک زنجیره تأمین برای شرکت‌های غربی مانند تسلا، فورد و فولکس‌واگن کاهش می‌یابد و می‌تواند از نوسانات شدید قیمت ناشی از اختلالات لجستیکی جلوگیری کند.

لیتیوم  و عناصر نادر خاکی: اشاره گزارش به ذخایر لیتیوم کنگو و پروژه عناصر نادر خاکی Pensana Plc در آنگولا، یک بعد آینده‌نگرانه به این تحلیل می‌افزاید. اگرچه استخراج لیتیوم در کنگو در مراحل اولیه است، اما این کریدور زیرساخت لازم برای توسعه این ذخایر عظیم در آینده را فراهم می‌کند. این امر می‌تواند در بلندمدت (۵ تا ۱۰ سال آینده) کنگو را به یک بازیگر مهم در بازار لیتیوم نیز تبدیل کند و دینامیک عرضه جهانی را تغییر دهد.

۴. استراتژی "ارزش افزوده" (Beneficiation) در مقابل مدل چینی

نکته کلیدی در اظهاراتConor Coleman، تأکید بر «beneficiation» یا فرآوری و ایجاد ارزش افزوده در داخل آفریقا است. مدل چین عمدتاً بر استخراج مواد خام و صدور آن برای فرآوری در چین متمرکز است. در مقابل، استراتژی آمریکا بر حمایت از ایجاد کارخانه‌های فرآوری و پالایشگاه‌ها در خود کشورهای آفریقایی استوار است. این رویکرد از نظر سیاسی برای دولت‌های آفریقایی بسیار جذاب‌تر است، زیرا منجر به ایجاد اشتغال، انتقال فناوری و کسب درآمد بیشتر برای آن‌ها می‌شود. این مزیت رقابتی نرم (soft competitive advantage) می‌تواند در بلندمدت نفوذ آمریکا در این قاره را افزایش دهد.

۵. ریسک‌ها و ملاحظات سرمایه‌گذاری

ریسک اجرا: تأخیرهای ذکر شده در گزارش به دلیل «بندهای قراردادی و تضمین‌ها» نشان می‌دهد که پروژه‌های زیرساختی بزرگ در آفریقا با پیچیدگی‌های زیادی روبرو هستند. سرمایه‌گذاران باید جدول زمانی ۳ ساله اعلام شده توسط وزیر حمل‌ونقل کنگو را با احتیاط ارزیابی کنند.

ریسک سیاسی: ثبات سیاسی در آنگولا و به ویژه در جمهوری دموکراتیک کنگو، یک عامل حیاتی برای موفقیت بلندمدت این پروژه است. هرگونه بی‌ثباتی می‌تواند کل سرمایه‌گذاری را به خطر اندازد.

تغییر دولت در آمریکا: هرچند گزارش به ادامه فعالیت DFC اشاره می‌کند، اما تغییرات احتمالی در دولت آمریکا می‌تواند سطح و ماهیت حمایت‌های آتی از این پروژه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

جمع‌بندی

این گزارش فراتر از یک پروژه ریلی، نشان‌دهنده شکل‌گیری یک کریدور اقتصادی و ژئوپلیتیک جدید با حمایت غرب است که پتانسیل تغییر نقشه لجستیک مواد معدنی حیاتی در جهان را دارد.

پروژه کریدور Lobito یک اقدام استراتژیک از سوی ایالات متحده برای کاهش وابستگی به زنجیره‌های تأمین تحت کنترل چین و تأمین امنیت منابع برای انقلاب صنعتی سبز است. موفقیت این پروژه می‌تواند به طور قابل توجهی هزینه‌های لجستیک را برای تولیدکنندگان مس و کبالت در آفریقای مرکزی کاهش دهد، عرضه این فلزات به بازارهای غربی را تسهیل کند و در بلندمدت بر قیمت‌گذاری جهانی آن‌ها تأثیر بگذارد.

نکات برجسته

تغییر استراتژیک در لجستیک: این کریدور، یک مسیر جایگزین سریع‌تر و ارزان‌تر به اقیانوس اطلس برای بزرگترین منطقه تولیدکننده مس و کبالت جهان ایجاد می‌کند.

تأثیر مستقیم بر هزینه‌ها: پتانسیل کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی هزینه‌های حمل‌ونقل، سودآوری معادن موجود را افزایش داده و توسعه پروژه‌های جدید را اقتصادی می‌سازد.

امنیت زنجیره تأمین: برای صنایع غربی، به ویژه بخش خودروهای الکتریکی، این پروژه ریسک وابستگی به مسیرهای تجاری تحت نفوذ چین را کاهش می‌دهد.

فرصت سرمایه‌گذاری: تأمین مالی ۵۰۰ میلیون دلاری DFC به عنوان یک کاتالیزور عمل کرده و سیگنالی قوی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خصوصی بیشتر در این پروژه و پروژه‌های مرتبط با آن ارسال می‌کند.

مزیت رقابتی آمریکا: تمرکز بر «ارزش افزوده» محلی(Beneficiation)، رویکرد آمریکا را از مدل استخراج‌محور چین متمایز می‌کند و با اهداف توسعه اقتصادی کشورهای آفریقایی همسوتر است.