اتحادیه اروپا به ذخایر استراتژیک عناصر نادر خاکی در برابر تهدید چین نیاز دارد

Stephane Sejourne، کمیسر استراتژی صنعتی اتحادیه اروپا، اظهار داشت که کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید ذخایر مشترکی از عناصر نادر خاکی ایجاد کنند تا از اختلال در زنجیره تأمین و باج‌گیری اقتصادی از سوی چین جلوگیری نمایند.

Sejourne همچنین بیان نمود که امسال مناقصه‌های بیشتری را برای ترویج منابع جایگزین مواد اولیه آغاز خواهد کرد.

به نقل از Sejourne در روز دوشنبه: امروزه تمام کشورهای اروپایی دارای ذخایر استراتژیک نفت و گاز هستند. ما باید همین کار را برای مواد اولیه استراتژیک نیز انجام دهیم.

اتحادیه اروپا در ماه ژوئن از ۱۳ پروژه جدید مواد اولیه در خارج از بلوک به منظور افزایش ذخایر فلزات و کانی‌های ضروری برای رقابت‌پذیری خود در گذار انرژی و همچنین در حوزه‌های دفاعی و هوافضا خبر داد.

این اعلامیه پس از تصمیم چین در ماه آوریل مبنی بر اعمال محدودیت‌های صادراتی بر آهنرباهای عناصر نادر خاکی تا زمان دریافت مجوزهای جدید صورت گرفت که دیپلمات‌ها، خودروسازان و سایر شرکت‌ها از اروپا و نقاط دیگر را وادار به تلاش برای برگزاری جلسات با مقامات پکن و جلوگیری از تعطیلی کارخانه‌ها کرد.

Sejourne همچنین به پکن هشدار داد که اتحادیه اروپا ابزارهای لازم برای دفاع از خود در یک جنگ تجاری احتمالی را در اختیار دارد. او گفت: اروپا باید سرانجام از همان سلاح‌هایی استفاده کند که رقبایش به کار می‌برند.

چین در ماه ژوئن اعلام کرد که به نگرانی‌های اتحادیه اروپا اهمیت زیادی می‌دهد و روند تسریع تأیید صادرات عناصر نادر خاکی به اتحادیه اروپا را بررسی خواهد کرد.

تحلیل و جمع بندی

گزارش فوق، بر بحرانی بودن وضعیت عناصر نادر خاکی (Rare Earth Elements - REEs) برای اتحادیه اروپا و لزوم اتخاذ رویکردهای استراتژیک در مواجهه با چالش‌های ژئوپلیتیکی و ریسک‌های زنجیره تأمین تأکید می‌کند. این عناصر حیاتی برای بخش‌های استراتژیک مانند گذار انرژی، دفاع و هوافضا، به شدت تحت تأثیر سلطه چین بر بازار جهانی قرار دارند. تحلیل زیر، بر مبنای فکت‌های کمی و اطلاعات معتبر بین‌المللی، ابعاد این چالش و پیامدهای آن را برای بازار کامودیتی‌ها بررسی می‌کند.

۱. سلطه ساختاری چین در زنجیره تأمین عناصر نادر خاکی

اطلاعات موجود تا اواسط سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که چین کماکان بازیگر غالب در بازار جهانی REEs است. این کشور تقریباً ۶۰ تا ۷۰ درصد از استخراج جهانی REEs و بیش از ۸۰ درصد از ظرفیت فرآوری (جداسازی و پالایش) این عناصر را در اختیار دارد. این سلطه تنها به مرحله استخراج محدود نمی‌شود، بلکه شامل تولید محصولات با ارزش افزوده بالا مانند آهنرباهای دائمی REEs نیز می‌گردد که در وسایل نقلیه الکتریکی(EVs)، توربین‌های بادی و تجهیزات دفاعی کاربرد حیاتی دارند. این یکپارچگی عمودی، پکن را در موقعیت اهرمی بی‌سابقه‌ای در بازار جهانی قرار داده است.

۲. ریسک‌های زنجیره تأمین و باج‌گیری اقتصادی

تصمیم چین در ماه آوریل ۲۰۲۵ مبنی بر اعمال محدودیت‌های صادراتی بر آهنرباهای REEs، به‌وضوح ریسک‌های ناشی از وابستگی بالا را آشکار ساخت. چنین اقداماتی می‌توانند بلافاصله منجر به اختلالات شدید در صنایع وابسته، نوسانات قیمتی بالا و حتی تعطیلی خطوط تولید در بخش‌های حیاتی مانند خودروسازی و الکترونیک شوند. برای مثال، نئودیمیم (Nd) و پراسئودیمیم(Pr)، دو عنصر کلیدی در تولید آهنرباهای پرقدرت، در معرض نوسانات شدید قیمتی در پی هرگونه محدودیت عرضه قرار دارند. در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، قیمت این عناصر به دلیل نگرانی‌های عرضه و افزایش تقاضایEVs، شاهد جهش‌های قابل توجهی بود، اگرچه در اواخر ۲۰۲۳ و اوایل ۲۰۲۴ به دلیل کندی رشد تقاضا و افزایش عرضه چین، تا حدودی تعدیل شد. با این حال، بازار در ژوئن ۲۰۲۵ همچنان به تحولات ژئوپلیتیکی بسیار حساس است و هرگونه محدودیت جدید می‌تواند به افزایش ناگهانی قیمت‌ها منجر شود.

۳. رویکرد استراتژیک اتحادیه اروپا و سرمایه‌گذاری‌ها

اظهارات Stephane Sejourne در مورد ایجاد ذخایر استراتژیک مشترک، نشان‌دهنده تغییر پارادایم در سیاست صنعتی اتحادیه اروپا است. این رویکرد، مشابه ذخایر نفت و گاز، با هدف کاهش آسیب‌پذیری در برابر شوک‌های خارجی است. همچنین، اعلام ۱۳ پروژه جدید مواد اولیه در خارج از اتحادیه اروپا در ماه ژوئن ۲۰۲۵، گامی مهم در جهت تنوع‌بخشی به منابع عرضه است. این اقدامات بخشی از استراتژی گسترده‌تر اتحادیه اروپا برای تقویت قانون مواد اولیه حیاتی (CRMA) است که اهدافی نظیر استخراج ۱۰ درصد، فرآوری ۴۰ درصد و بازیافت ۱۵ درصد از مصرف سالانه مواد اولیه استراتژیک در داخل اتحادیه تا سال ۲۰۳۰ را دنبال می‌کند. تحقق این اهداف، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم در اکتشاف، استخراج و به‌ویژه فرآوری است که همگی فرآیندهای پرهزینه و زمان‌بری هستند.

۴. چالش‌های تنوع‌بخشی و توسعه منابع جایگزین

اگرچه پروژه‌های جدید در کشورهایی مانند استرالیا مانند Lynas Rare Earths و آمریکای شمالی مانند MP Materials در ایالات متحده و Neo Performance Materials در کانادا در حال توسعه هستند، اما ایجاد زنجیره‌های تأمین جایگزین و رقابتی برای REEs بسیار پیچیده و سرمایه‌بر است. ساخت ظرفیت‌های فرآوری جدید خارج از چین، نیازمند دانش فنی، زیرساخت‌ها و سرمایه کلان است که ممکن است سال‌ها به طول انجامد. این امر به معنای آن است که حتی با وجود تلاش‌های فعلی، وابستگی قابل توجهی به چین در میان‌مدت همچنان پابرجا خواهد بود.

نتیجه‌گیری

گزارش و تحلیل حاضر نشان می‌دهد که بازار عناصر نادر خاکی در ژوئن ۲۰۲۵، در تقاطع ریسک‌های ژئوپلیتیکی و نیازهای فزاینده صنعتی قرار دارد. سلطه چین بر این بازار، یک اهرم قدرتمند اقتصادی و سیاسی برای پکن فراهم آورده است که می‌تواند منجر به نوسانات شدید عرضه و قیمت شود.

نکات کلیدی

ریسک ژئوپلیتیکی بالا: هرگونه تنش تجاری یا تصمیم جدید از سوی چین در مورد محدودیت صادراتREEs، می‌تواند منجر به افزایش ناگهانی و چشمگیر قیمت‌ها شود. تحلیلگران باید تحولات ژئوپلیتیکی را با دقت رصد کنند.

سرمایه‌گذاری در ظرفیت‌های فرآوری: در حالی که پروژه‌های استخراج جدید در حال ظهور هستند، تنگنای اصلی در فرآوری REEs است. سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها و شرکت‌های فعال در جداسازی و پالایش REEs خارج از چین، پتانسیل رشد بالایی دارد.

تغییرات ساختاری در زنجیره تأمین: سیاست‌های اتحادیه اروپا و سایر کشورها برای ایجاد ذخایر استراتژیک و تنوع‌بخشی به منابع، نشان‌دهنده یک تغییر ساختاری بلندمدت در زنجیره تأمین REEs است. این امر می‌تواند به مرور زمان از انحصار چین بکاهد، اما این فرآیند آهسته خواهد بود.

تقاضای پایدار از صنایع استراتژیک: با توجه به اهمیت REEs در گذار انرژی(EVs، توربین‌های بادی) و بخش‌های دفاعی، تقاضا برای این عناصر در بلندمدت با روندی صعودی مواجه خواهد بود.

اهمیت ذخایر استراتژیک: ایده ایجاد ذخایر استراتژیک REEs توسط اتحادیه اروپا، می‌تواند به عنوان یک عامل ثبات‌بخش در بازار عمل کند و شوک‌های ناشی از محدودیت‌های عرضه را کاهش دهد.

مانیتورینگ قیمت‌ها: با توجه به حساسیت بازار، رصد دقیق قیمت‌های عناصر کلیدی مانند NdPr و Dysprosium (Dy) و ارتباط آن با تحولات سیاسی و اقتصادی جهانی ضروری است.

توصیه به فعالان بازار و سرمایه‌گذاران

تحلیل سناریوهای ریسک: فعالان بازار باید سناریوهای مختلف ریسک عرضه (مانند تشدید محدودیت‌های صادراتی چین) را ارزیابی کرده و استراتژی‌های پوشش ریسک (hedging) را در نظر بگیرند.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری در خارج از چین: با توجه به تلاش‌ها برای تنوع‌بخشی، شرکت‌های فعال در اکتشاف، استخراج و فرآوری REEs در خارج از چین (به‌ویژه در مناطق دارای ذخایر اثبات شده مانند استرالیا، آمریکای شمالی و برخی نقاط آفریقا) می‌توانند فرصت‌های سرمایه‌گذاری جذابی را ارائه دهند.

تمرکز بر نوآوری و بازیافت: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جایگزین برای REEs و همچنین روش‌های بازیافت (Recycling) این عناصر، می‌تواند به کاهش وابستگی و ایجاد ارزش افزوده جدید کمک کند.

در مجموع، بازار عناصر نادر خاکی در آستانه تغییرات مهم ساختاری قرار دارد که تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی و استراتژی‌های امنیت عرضه قرار خواهد گرفت. درک عمیق این دینامیک‌ها برای هر فعال و تحلیلگر کامودیتی ضروری است.