طرح خروج از زغال‌سنگ آفریقای جنوبی به ارزش ۲.۶ میلیارد دلار تصویب شد

یک صندوق اقلیمی وابسته به بانک جهانی از طرح‌های آفریقای جنوبی برای کاهش وابستگی به زغال‌سنگ حمایت کرده است. این اقدام منجر به تأمین مالی تا سقف ۲.۶ میلیارد دلار شده و به گذار انرژی این کشور شتابی غیرمنتظره بخشیده است.

تصویب این طرح به‌روزرسانی‌شده توسط "صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقلیمی(CIF)"، که سال گذشته پس از درخواست آفریقای جنوبی برای به تعویق انداختن تعطیلی سه نیروگاه زغال‌سنگ به منظور کاهش بحران انرژی متوقف شده بود، منجر به تخصیص ۵۰۰ میلیون دلار از سوی CIF به این کشور خواهد شد.

این اقدام مسیر را برای دریافت حداکثر ۲.۱ میلیارد دلار دیگر از وام‌دهندگان چندجانبه، از جمله بانک جهانی و بانک توسعه آفریقا، و همچنین سایر منابع، هموار می‌سازد.

این صندوق در پاسخ به پرسش‌ها اعلام کرد: «کمیته صندوق امانی فناوری پاک وابسته بهCIF، در تاریخ ۱۱ ژوئن، به‌روزرسانی طرح سرمایه‌گذاری گذار سریع از زغال‌سنگ آفریقای جنوبی را تصویب کرد.

بر اساس این طرح، آفریقای جنوبی اکنون می‌تواند برآوردهای دقیق هزینه‌ها را برای پروژه‌هایی که مشخص کرده است ارائه دهد و سپس تأییدیه تأمین مالی آن‌ها را از این صندوق امانی دریافت کند. صندوق سوالات بیشتر در مورد تأمین مالی را به دولت آفریقای جنوبی ارجاع داد که آن نیز تأیید کرد که طرح‌ها همچنان پابرجا هستند.

این تأمین مالی نقشی حیاتی در گذار انرژی آفریقای جنوبی ایفا خواهد کرد. این کشور برای تولید حدود ۸۰ درصد از برق خود به زغال‌سنگ وابسته است و در میان کشورهای گروه ۲۰(G-20)، دارای کربن‌برترین اقتصاد می‌باشد.

این تصمیم همچنین حمایتی را که پس از درخواست آفریقای جنوبی در حدود سپتامبر سال گذشته برای تغییر طرح اولیه (که در سال ۲۰۲۲ تأیید شده بود) در معرض خطر به نظر می‌رسید، نجات داد.

آن درخواست، تصویب طرح را تا پس از مراسم تحلیف رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در ۲۰ ژانویه و عقب‌نشینی متعاقب آمریکا از طیفی از طرح‌های بین‌المللی اقلیمی به تأخیر انداخت. به گفته افراد مطلع از وضعیت در آن زمان، اقدامات نمایندگان ایالات متحده در ماه مارس فرصت حمایت از طرح آفریقای جنوبی را ناکام گذاشت.

از میان ۱۵ کشور مشارکت‌کننده در صندوق ۱۲.۵ میلیارد دلاریCIF، ایالات متحده تا پایان سال ۲۰۲۴ با ارائه ۳.۸ میلیارد دلار، بزرگترین تأمین‌کننده مالی بوده است. پس از آن، بریتانیا با ۳.۶ میلیارد دلار قرار دارد. آلمان، ژاپن و کانادا نیز هر کدام بیش از ۱ میلیارد دلار کمک کرده‌اند.

پرداخت‌ها توسط CIF می‌تواند در صورتی که هر یک از کشورهای مشارکت‌کننده در صندوق مخالفت کنند یا برای کسب جزئیات بیشتر در مورد نحوه و شرایط استفاده از وجوه، زمان بیشتری درخواست کنند، مسدود شود. در صورتی که کشوری به جای رأی مخالف، رأی ممتنع دهد، تصویب طرح امکان‌پذیر است. مشخص نیست که روند رأی‌گیری در ۱۱ ژوئن چگونه بوده است.

وزارت امور خارجه ایالات متحده، پرسش‌ها را به وزارت خزانه‌داری ارجاع داد. وزارت خزانه‌داری به درخواست قبلی برای اظهارنظر پاسخی نداده است.

در اوایل سال جاری، ایالات متحده از طرح‌های مورد حمایت کشورهای ثروتمند برای کمک به اندونزی، ویتنام و آفریقای جنوبی جهت کاهش وابستگی به زغال‌سنگ، خارج شد. این اقدام برای آفریقای جنوبی به قیمت از دست دادن ۱ میلیارد دلار وام تمام شد. ترامپ اندکی پس از مراسم تحلیف خود، وعده داد که ایالات متحده را از توافقنامه پاریس، یک پیمان بین‌المللی اقلیمی، خارج کند. او همچنین تعهد پرداخت ۴ میلیارد دلار به یک موسسه بین‌المللی دیگر، صندوق اقلیم سبز، را لغو کرد.

به طور جداگانه، روابط بین ایالات متحده و آفریقای جنوبی تیره شده است. ترامپ همچنین کمک‌ها به این کشور را متوقف کرده و مقامات ارشد او جلسات گروه ۲۰ را که امسال به میزبانی آفریقای جنوبی برگزار شده، تحریم کرده‌اند.

تحلیل و جمع بندی

۱. تأثیر بر بازار زغال‌سنگ: چشم‌انداز دوگانه

فشار بر تقاضای داخلی: آفریقای جنوبی با تولید سالانه حدود ۲۳۰ میلیون تن زغال‌سنگ (داده‌های تخمینی بر اساس روندهای اخیر تا پایان ۲۰۲۴) و مصرف داخلی بیش از ۷۵ درصد آن برای تولید برق، یک بازیگر کلیدی است. طرح گذار انرژی، در بلندمدت، تقاضای داخلی برای زغال‌سنگ حرارتی را به شدت کاهش خواهد داد. این موضوع برای تولیدکنندگانی که صرفاً بر تأمین نیاز شرکت برق دولتی (Eskom) متمرکز هستند، یک سیگنال نزولی بلندمدت است.

پتانسیل افزایش عرضه صادراتی: کاهش مصرف داخلی می‌تواند به طور بالقوه حجم بیشتری از زغال‌سنگ را برای صادرات از طریق پایانه‌هایی مانند Richards Bay Coal Terminal (RBCT) آزاد کند. با این حال، این پتانسیل به شدت توسط محدودیت‌های لجستیکی داخلی (مشکلات شبکه ریلیTransnet ) محدود شده است. تا زمانی که این تنگناهای زیرساختی حل نشود، تأثیر افزایش عرضه بر قیمت‌های جهانی (مانند شاخصAPI4 ) محدود خواهد بود. در کوتاه‌مدت، بازار احتمالاً این خبر را با تأثیر خنثی قیمت‌گذاری می‌کند، زیرا اجرای طرح زمان‌بر است.

۲. فرصت‌های صعودی در فلزات گذار انرژی

مس: گذار انرژی آفریقای جنوبی نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم در شبکه برق، نیروگاه‌های خورشیدی و بادی است. بر اساس گزارش‌های اخیرآزانس بین المللی انرژی(IEA)، هر مگاوات ظرفیت جدید انرژی تجدیدپذیر به طور متوسط به ۴ تا ۵ تن مس نیاز دارد. این طرح ۲.۶ میلیارد دلاری به عنوان یک کاتالیزور عمل کرده و تقاضا برای مس را در منطقه تقویت می‌کند. با توجه به اینکه قیمت مس در بورس فلزات لندن (LME) از ابتدای سال ۲۰۲۵ به دلیل انتظارات از کاهش نرخ بهره و تقاضای سبز، رشدی حدود ۸ درصدی را تجربه کرده و به بالای ۹٬۸۰۰ دلار در هر تن رسیده است، این خبر یک عامل بنیادی صعودی دیگر برای این فلز محسوب می‌شود.

منگنز، پلاتین و کروم: آفریقای جنوبی بزرگترین تولیدکننده این فلزات در جهان است. اگرچه ارتباط مستقیم آن‌ها با این طرح کمتر است، اما بهبود فضای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی می‌تواند به طور غیرمستقیم به نفع شرکت‌های معدنی فعال در این حوزه‌ها نیز باشد. به ویژه، توسعه اقتصاد هیدروژنی (که در برنامه‌های بلندمدت گذار انرژی آفریقای جنوبی قرار دارد) می‌تواند تقاضا برای فلزات گروه پلاتین (PGMs) را به عنوان کاتالیزور به شدت افزایش دهد.

۳. ارزیابی ریسک ژئوپلیتیک و جریان سرمایه

واگراییG7: مهم‌ترین نکته تحلیلی، تصویب این طرح علی‌رغم مخالفت یا عدم همراهی ایالات متحده است. این نشان می‌دهد که سایر قدرت‌های اقتصادی مانند بریتانیا، آلمان و ژاپن مصمم به پیشبرد دستورکار اقلیمی خود هستند، حتی اگر به معنای تقابل با سیاست‌های دولت ترامپ باشد. برای سرمایه‌گذاران، این یعنی پروژه‌های تحت حمایت نهادهای چندجانبه‌ای مانندCIF، بانک جهانی و بانک توسعه آفریقا از ثبات بیشتری برخوردارند.

ریسک سرمایه‌گذاری مستقیم: خروج آمریکا از طرح‌های مشابه (JETP) و تحریم جلساتG-20، ریسک سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت‌های آمریکایی یا پروژه‌هایی که به دلار آمریکا و فاینانس از نهادهای مالی این کشور وابسته‌اند را در آفریقای جنوبی به شدت بالا می‌برد. این یک ریسک اعتباری و سیاسی قابل توجه برای کشور است که می‌تواند هزینه استقراض آن را در بازارهای بین‌المللی افزایش دهد.

۴. ریسک اجرایی داخلی: پاشنه آشیل طرح

تصویب تأمین مالی یک بخش از معادله است؛ اجرای موفقیت‌آمیز آن بخش دیگر. بحران شدید انرژی در آفریقای جنوبی (loadshedding) که منجر به تأخیر اولیه در طرح شد، همچنان پابرجاست. دولت با یک موازنه دشوار روبروست: گذار به انرژی پاک در بلندمدت در مقابل تأمین برق پایدار در کوتاه‌مدت. هرگونه بی‌ثباتی سیاسی داخلی یا ناتوانی در مدیریت این بحران، می‌تواند کل برنامه گذار را با تأخیرهای بیشتر مواجه کرده و بازدهی سرمایه‌گذاری را کاهش دهد.

جمع‌بندی

تصویب بسته مالی ۲.۶ میلیارد دلاری توسط CIF یک پیروزی تاکتیکی مهم برای برنامه گذار انرژی آفریقای جنوبی و یک گام مثبت برای اعتبار نهادهای مالی چندجانبه است. این رویداد نشان می‌دهد که علی‌رغم تغییرات سیاسی در ایالات متحده، حرکت جهانی به سمت کربن‌زدایی با حمایت سایر قدرت‌های اقتصادی ادامه دارد. با این حال، این موفقیت با ریسک‌های اجرایی داخلی قابل توجه و یک چشم‌انداز ژئوپلیتیک پیچیده همراه است که می‌تواند مسیر جذب سرمایه‌های آتی را دشوار سازد.

نکات برجسته

تأمین مالی اولیه تضمین شد: مبلغ ۲.۶ میلیارد دلار به عنوان سرمایه اولیه، پروژه‌های حیاتی اولیه را کلید زده و می‌تواند به عنوان اهرمی برای جذب سرمایه‌گذاری خصوصی بیشتر عمل کند. این یک سیگنال مثبت برای توسعه‌دهندگان پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در آفریقای جنوبی است.

شکاف در جبهه غرب: این رویداد واگرایی سیاست‌گذاری میان ایالات متحده و متحدانش در G7 (بریتانیا، آلمان، ژاپن) را در حوزه اقلیم برجسته می‌سازد. سرمایه‌گذاران باید سبد دارایی‌ها و ریسک‌های خود را بر اساس منشأ تأمین مالی (آمریکایی در مقابل اروپایی/چندجانبه) تنظیم کنند.

فرصت در فلزات، ریسک در زغال‌سنگ: این طرح به وضوح چشم‌انداز بلندمدت تقاضا برای کامودیتی‌ها را تفکیک می‌کند: فشار نزولی پایدار بر زغال‌سنگ حرارتی داخلی و ایجاد تقاضای جدید و ساختاری برای فلزات صنعتی کلیدی مانند مس.

اولویت‌بندی ریسک: برای تحلیلگران و سرمایه‌گذاران، بزرگترین ریسک پیش روی این طرح، نه تأمین مالی اولیه، بلکه ریسک اجرایی دولت آفریقای جنوبی در مدیریت بحران انرژی و ریسک سیاسی ناشی از روابط تیره با ایالات متحده است. نظارت دقیق بر این دو عامل برای ارزیابی آینده این گذار حیاتی خواهد بود.