چین در واکنش به تعرفه‌های ایالات متحده، صادرات عناصر نادر خاکی را کنترل می‌کند

چین، روز جمعه، به عنوان بخشی از پاسخ جامع خود به تعرفه‌های اعمالی از سوی دونالد ترامپ، محدودیت‌های صادراتی را بر عناصر نادر خاکی اعمال نمود، که این امر می‌تواند منجر به کاهش عرضه این مواد معدنی حیاتی برای صنایع گوناگون از جمله صنایع دفاعی و خودروهای الکتریکی به ایالات متحده و کشورهای غربی گردد.

چین حدود 90 درصد از تولید جهانی عناصر نادر خاکی تصفیه شده را به خود اختصاص داده است. این عناصر که شامل 17 عنصر مختلف هستند، در صنایع گوناگونی از جمله صنایع دفاعی، خودروهای الکتریکی، انرژی پاک و الکترونیک مورد استفاده قرار می‌گیرند. ایالات متحده بخش عمده نیاز خود به این عناصر را از طریق واردات تامین می‌کند و بیشتر این واردات از کشور چین صورت می‌گیرد.

به گفته تحلیلگران، چین با قاطعیت پاسخ داده است و این پاسخ نه تنها شامل مواد معدنی استخراج شده، بلکه محصولات نهایی نظیر آهنرباهای دائمی را نیز در بر می‌گیرد که جایگزینی آن‌ها امری دشوار خواهد بود.

به گفته Ryan Castilloux، بنیانگذار شرکت مشاوره Adamas Intelligence، محدودیت‌های کامل صادراتی بر آهنرباهای نادر خاکی با عملکرد بالا که حاوی دیسپروزیم و/یا تربیم هستند، به شدت به صنایع و بخش‌های دفاعی خارجی ضربه می‌زند و برای دسترسی به منابع محدود عرضه جایگزین، به ویژه در ژاپن و کره جنوبی، رقابت شدیدی ایجاد می‌کند.

در کوتاه مدت، واردکنندگان با نگرانی و اضطراب منتظرند تا مشخص شود آیا این اقدامات بر آن‌ها تأثیرگذار خواهد بود یا خیر. توپ‌ها آماده شلیک هستند، اما هنوز هیچ‌کس نمی‌داند هدف این اقدامات کجاست.

مطابق با بیانیه منتشر شده از سوی وزارت بازرگانی، از تاریخ 4 آوریل، هفت گروه از عناصر خاکی نادر با وزن متوسط و سنگین، شامل ساماریوم، گادولینیوم، تربیوم، دیسپروزیم، لوتتیم، اسکاندیم و مواد مرتبط با ایتریم، مشمول لیست کنترل صادرات خواهند شد. این تصمیم، با هدف اعمال مقررات سخت‌گیرانه‌تر بر صادرات این مواد ارزشمند اتخاذ شده است.

این اقدام، که صادرات به تمامی کشورها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نه فقط ایالات متحده، تازه‌ترین نمود توانایی چین در بهره‌گیری از سلطه خود بر استخراج و فرآوری مواد معدنی حیاتی به عنوان ابزار فشار است. این حرکت، استراتژی چین در استفاده از منابع معدنی خود به عنوان اهرم در معادلات بین‌المللی را برجسته می‌سازد.

پکن پیش از این ممنوعیت‌های صریحی بر صادرات سه فلز به ایالات متحده اعمال کرده و کنترل‌های صادراتی متعددی را نیز بر بسیاری دیگر وضع نموده است. این اقدامات نشان‌دهنده رویکرد سختگیرانه چین در مدیریت صادرات مواد معدنی استراتژیک است.

به گفته David Merriman از شرکت مشاوره Project Blue، محدودیت‌های اعمال شده بر عناصر نادر خاکی سنگین از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند، زیرا چین کنترل بسیار بیشتری بر این عناصر دارد. این امر، آسیب‌پذیری زنجیره تامین جهانی را در این حوزه افزایش می‌دهد.

وی اظهار داشت: در حال حاضر تنها یک فعالیت متمرکز بر عناصر نادر خاکی سنگین (HREE) در خارج از چین، میانمار و لائوس وجود دارد. او افزود که چین مشارکت نزدیکی در زنجیره‌های تامین از میانمار و لائوس دارد. این وابستگی، اهمیت استراتژیک کنترل چین بر این منابع را برجسته می‌کند.

مریمن افزود: معدن مذکور، Serra Verde در برزیل، در حال حاضر محصول خود را برای فرآوری به چین ارسال می‌کند. این موضوع نشان‌دهنده وابستگی شرکت‌های معدنی به چین برای فرآوری مواد خام است.

برانگیختن غرب

به عقیده Jacob Gunter، تحلیلگر موسسه Mercator، اقدام روز جمعه احتمالاً موجب تحریک و تسریع تلاش‌ها در غرب برای ایجاد زنجیره‌های تامین جایگزین خواهد شد. این موضوع، نمایانگر تاثیر سیاست‌های چین بر استراتژی‌های تجاری غرب است.

هرچه چین بیشتر از این اهرم فشار استفاده کند، حتی اگر محدود به ایالات متحده باشد، این امر باعث می‌شود که شرکت‌های اروپایی، دولت‌های اروپایی و سایر کشورها و دولت‌هایشان نیز به این فکر کنند که چه خطری ما را تهدید می‌کند که این کنترل‌های صادراتی نیز بر ما اعمال شود؟ این نقل قول نشان می‌دهد که اقدامات چین می‌تواند نگرانی‌های گسترده‌تری را در سطح جهانی برانگیزد.

پکن این کنترل‌ها را اواخر روز جمعه به عنوان بخشی از یک بسته گسترده‌تر تعرفه‌ها و محدودیت‌های شرکتی در تلافی تصمیم رئیس جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، برای افزایش تعرفه‌ها بر اکثر محصولات چینی به میزان 54 درصد اعلام کرد. این اقدام، پاسخی متقابل به سیاست‌های تجاری آمریکا ارزیابی می‌شود.

بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، تقریباً سه چهارم از عناصر نادر خاکی وارداتی ایالات متحده بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ از چین تامین شده است. این وابستگی، آسیب‌پذیری زنجیره تامین آمریکا را نشان می‌دهد.

اگرچه این کنترل‌های صادراتی به ممنوعیت کامل نمی‌رسند، پکن می‌تواند با محدود کردن تعداد مجوزهای صادراتی صادر شده، جریان حمل و نقل را متوقف کند. چین پس از اعمال کنترل‌های صادراتی بر فلز آنتیموان در سپتامبر گذشته، تا ماه مارس هیچ آنتیموانی به کشورهای عضو اتحادیه اروپا صادر نکرده بود. این نشان‌دهنده قدرت چین در اعمال نفوذ بر بازارهای جهانی است.

چین بر فرآیند پیچیده و آلاینده پالایش فلزات نادر خاکی تسلط دارد، این فلزات در پوسته زمین یافت می‌شوند. همچنین، چین از طریق یک سیستم سهمیه‌بندی که به تدریج آن را سخت‌تر کرده است، استخراج و تولید را کنترل می‌کند. این امر، موقعیت انحصاری چین در بازار جهانی این مواد را تقویت می‌کند.

پی نوشت

Rare Earth Elements

عناصر خاکی نادر (REEs) مجموعه‌ای از 17 فلز با خواص شیمیایی مشابه هستند که شامل 15 لانتانید موجود در جدول تناوبی، و همچنین اسکاندیم و ایتریم می‌شوند. با وجود نامشان، این عناصر نسبتاً به وفور در پوسته زمین یافت می‌شوند؛ با این حال، به ندرت در ذخایر متراکم و اقتصادی یافت می‌شوند. عناصر خاکی نادر به دلیل خواص مغناطیسی، نوری و کاتالیزوری منحصر به فردشان، برای فناوری‌های نوین بسیار مهم هستند.

برخی از مهم‌ترین عناصر خاکی نادر عبارتند از:

نئودیمیم (Nd): در آهنرباهای قوی برای توربین‌های بادی، موتورهای خودروهای برقی و هدفون‌ها.

لانتانیم (La): در لنزهای دوربین و الکترودهای باتری.

سریم (Ce): در مبدل‌های کاتالیزوری و صیقل دادن شیشه.

ایتریم (Y): در ال‌ای‌دی‌ها و ابررساناها.

عناصر خاکی نادر برای صنایعی چون الکترونیک، انرژی تجدیدپذیر، صنایع دفاعی و بهداشت و درمان بسیار حیاتی هستند. علی‌رغم اهمیت این عناصر، استخراج و فرآوری REEها با چالش‌های زیست‌محیطی و ژئوپلیتیکی همراه است، زیرا استخراج آنها اغلب منجر به پیامدهای زیست‌محیطی قابل توجهی می‌شود.

عناصر نادر خاکی (REEs) متشکل از ۱۷ فلز می‌باشند که شامل ۱۵ عنصر لانتانید، به همراه اسکاندیم و ایتریم است. فهرست تفصیلی در ذیل ارائه می‌گردد:

Lanthanum (La)

Cerium (Ce)

Praseodymium (Pr)

Neodymium (Nd)

Promethium (Pm)

Samarium (Sm)

Europium (Eu)

Gadolinium (Gd)

Terbium (Tb)

Dysprosium (Dy)

Holmium (Ho)

Erbium (Er)

Thulium (Tm)

Ytterbium (Yb)

Lutetium (Lu)

Scandium (Sc)

Yttrium (Y)