استارتاپهای حوزه عناصر نادر خاکی به دنبال سهمی از کمک مالی ۱ میلیارد دلاری برزیل هستند
شرکتهای اکتشاف مواد معدنی که امیدوارند از تقاضای فزاینده برای عناصر نادر خاکی بهرهبرداری کنند، برای کسب سهمی از بودجه نزدیک به ۱ میلیارد دلاری برزیل رقابت میکنند. این بودجه به آنها کمک خواهد کرد تا پروژههای خود را در کشوری که پس از چین بزرگترین ذخایر این عناصر را در اختیار دارد، به واقعیت تبدیل کنند.
برزیل قرار است روز پنجشنبه فهرست کوتاهی از پروژههای استراتژیک مواد معدنی را که واجد شرایط دریافت حمایت مالی از بانک توسعه این کشور (BNDES) و آژانس دولتی تأمین مالی (Finep) هستند، رونمایی کند. این نهادهای دولتی هفتهها صرف بررسی ۱۲۴ طرح پیشنهادی برای طرحهایی به ارزش کل ۱۵ میلیارد دلار کردهاند که بسیاری از آنها توسط شرکتهایی ارائه شده است که به دنبال تولید عناصر نادر خاکی مورد استفاده در آهنرباها، باتریها و تجهیزات با فناوری پیشرفته هستند.
این کشور آمریکای جنوبی در شرایطی به دنبال تبدیل وعدههای چندین ساله خود در زمینه عناصر نادر خاکی به واقعیت است که چین از تسلط خود در این صنعت به عنوان اهرمی در روابط تجاری استفاده میکند. این امر باعث شده است تا ایالات متحده و دیگر دولتها به عنوان یک موضوع امنیت ملی، به دنبال تأمین منابع پایدار از نقاط دیگر جهان باشند. تنشهای تجاری بر سر این عناصر کمتر شناختهشده، فرصتهایی برای استارتاپها ایجاد کرده است.
شرکتهایی که پروژههایی در مراحل اولیه در برزیل دارند عبارتند از:Aclara Resources Inc، Viridis Mining and Minerals Ltd وMeteoric Resources NL.
در حالی که بخشی از بودجه دولتی ممکن است برای به سرانجام رساندن پروژهها کافی نباشد، BNDES همچنین آماده است تا نهادهای بینالمللی مانند آژانس همکاریهای بینالمللی ژاپن (Japan International Cooperation Agency) را نیز مشارکت دهد، تا زمانی که پروژهها شامل بخش پالایش نیز باشند. این بانک همچنین میتواند شرکای خصوصی و نیز صندوق تغییرات اقلیمی برزیل را بسیج کند.
Jose Luis Gordon، مدیر توسعه، تجارت خارجی و نوآوری درBNDES، گفت: جهان متوجه شده است که نمیتواند تنها به یک کشور متکی باشد.
بر اساس گزارش سازمان زمینشناسی ایالات متحده، برزیل با داشتن ۲۳ درصد از ذخایر جهانی، در رتبه دوم پس از چین قرار دارد. تولید این کشور محدود به گروه Serra Verde است، شرکتی با حمایت سرمایهگذاران آمریکایی که عمدتاً با خریداران چینی قرارداد امضا کرده است.
Ramon Barua، مدیرعامل شرکتAclara، در مصاحبهای گفت: از نظر زمینشناسی، برزیل یک کپی دقیق از چیزی است که چینیها دارند. تفاوت در این است که ما این کار را به روشی فوقالعاده سازگار با محیط زیست انجام میدهیم.
عناصر نادر خاکی پس از اعمال محدودیتهای صادراتی از سوی چین و در حالی که ایالات متحده برای قراردادهای منابع در اوکراین، گرینلند و جمهوری دموکراتیک کنگو تلاش میکند، در کانون توجه قرار گرفتهاند. رئیسجمهور آمریکا، دونالد ترامپ، روز چهارشنبه اعلام کرد که یک چارچوب تجاری با پکن نهایی شده است که بر اساس آن چین عناصر نادر خاکی و آهنرباها را تأمین خواهد کرد.
این اولین بار نیست که عناصر نادر خاکی توجه جهانی را به خود جلب میکنند. در اوایل دهه ۲۰۱۰، شرکتهایی از جمله Molycorp Inc و Lynas Rare Earths Ltd از موج علاقه سرمایهگذاران به این عناصر کمتر شناختهشده بهرهمند شدند، تا اینکه با افزایش عرضه و روی آوردن مصرفکنندگان به جایگزینهای ارزانتر، بازار سقوط کرد.
صنعت جهانی هنوز با موانع زیادی فراتر از استخراج این عناصر از زمین روبرو است. یکی از این موانع، رقابت با چین در زمینه فرآوری است. دیگری، ایجاد یک شاخص قیمتگذاری خارج از بازار غیرشفاف چین است. شرکت مشاور Wood Mackenzie تخمین میزند که قیمتها باید دو برابر شوند تا عرضه تضمینشده خارج از چین تشویق شود.
Johann Schimd، رئیس بخش مشاوره فلزات در شرکتWood Mackenzie، گفت: سرمایهگذاران مایل به پذیرش تمام این ریسک نیستند، بنابراین نیاز به مشوقهایی، به احتمال زیاد از سوی دولتها، وجود دارد که به آنها در کاهش ریسک کمک کند.
تولیدکنندگان بالقوه در برزیل به دنبال تعامل با خریداران در ایالات متحده و سایر کشورهای غربی هستند، با این امید که بتوانند از بودجههای کمهزینه بهرهمند شوند. به عنوان مثال، شرکت Aclara قصد دارد در برزیل استخراج و فرآوری انجام دهد تا خوراک یک کارخانه آهنرباسازی در South Carolina را تأمین کند.
شرکت Viridis با بانکهای دولتی در ایالات متحده، کانادا، آلمان، فرانسه، ژاپن، کره و استرالیا مذاکراتی داشته است. این شرکت مستقر در Perth به دنبال تنوعبخشی به مجموعه تأمینکنندگان مالی و مشتریان خود برای کسب انعطافپذیری بیشتر است.
Klaus Petersen، مدیر منطقهای شرکت Viridis در برزیل، گفت: کل زنجیره صنعتی هنوز نیازمند ساختاری شدن است. ما در حال حاضر فقط با بانکهای توسعه صحبت میکنیم.
تحلیل و جمع بندی
این گزارش در یک مقطع زمانی حساس برای بازار جهانی عناصر نادر خاکی (REEs) منتشر شده است. تحلیل کمی و کیفی زیر با هدف ارائه دیدگاهی عمیق برای سرمایهگذاران و تحلیلگران این حوزه تهیه شده است.
۱. زمینه ژئوپلیتیک و تأثیر آن بر قیمتگذاری
گزارش به درستی به تنشهای ژئوپلیتیک به عنوان کاتالیزور اصلی برای توسعه منابع REEs در خارج از چین اشاره میکند. با این حال، اعلام اخیر رئیسجمهور ترامپ مبنی بر نهایی شدن یک "چارچوب تجاری" با پکن، یک متغیر حیاتی و پیچیده را به معادله اضافه میکند.
ریسک سرمایهگذاری: این توافق، در صورتی که پایدار باشد، میتواند فوریت استراتژیک غرب برای "کاهش ریسک" (de-risking) زنجیره تأمین را تضعیف کند. سرمایهگذارانی که در پروژههای برزیلی با افق زمانی طولانی (۷ تا ۱۰ سال تا تولید) سرمایهگذاری میکنند، با این ریسک مواجه هستند که تا زمان به ثمر رسیدن پروژه، "پریمیوم ژئوپلیتیک" از قیمتهای REEs حذف شده باشد.
قیمت گذاری: در حال حاضر (ژوئن ۲۰۲۵)، قیمتها به دلیل ترکیبی از تقاضای پایدار از بخش خودروهای الکتریکی (EV) و انرژیهای تجدیدپذیر و همچنین تداوم ریسکهای ژئوپلیتیک، در سطوح بالایی باقی ماندهاند. بر اساس دادههای بازار از منابعی مانند Adamas Intelligence وS&P Global Market Intelligence، قیمت اکسید نئودیمیم-پراسیودیمیم (NdPr) که کلیدیترین عنصر برای آهنرباهای دائمی است، در محدوده ۹۰٬۰۰۰ تا ۹۸٬۰۰۰ دلار به ازای هر تن متریک معامله میشود. قیمت اکسید دیسپروزیوم (Dy) و تربیوم (Tb) به ترتیب حدود ۴۵۰ دلار و ۱٬۴۰۰ دلار به ازای هر کیلوگرم است. این قیمتها برای پروژههای جدید خارج از چین جذاب هستند، اما همانطور که Wood Mackenzie اشاره کرده، برای تضمین سرمایهگذاریهای عظیم در بخش فرآوری و پالایش، ممکن است به قیمتهای پایدار و حتی بالاتری نیاز باشد.
۲. تحلیل کمی پتانسیل و واقعیت برزیل
شکاف بین ذخایر و تولید در برزیل بسیار قابل توجه است.
ذخایر در برابر تولید: برزیل با ۲۱ میلیون تن ذخایرREEs، حدود 23 درصد از کل ذخایر جهان را در اختیار دارد، اما تولید آن در سال ۲۰۲۴ کمتر از ۱۰۰۰ تن اکسید معادل عناصر نادر خاکی (REO) بوده است. این میزان در مقایسه با تولید بیش از ۲۴۰٬۰۰۰ تنی چین، ناچیز است. پروژه Serra Verde که به تازگی به تولید رسیده، در فاز اول ظرفیت تولید حدود ۵٬۰۰۰ تن REO در سال را دارد که عمدتاً شامل NdPr است. این یک گام مثبت است، اما برای تأثیرگذاری بر بازار جهانی کافی نیست.
جذابیت زمینشناسی: اشاره به شباهت زمینشناسی برزیل با چین به خصوص رسهای جذب یونی (Ionic Adsorption Clays) بسیار مهم است. پروژههایی مانند پروژه شرکت Aclara بر این نوع کانسارها متمرکز هستند که هزینه استخراج (OPEX) پایینتری دارند و اثرات زیستمحیطی کمتری نسبت به کانسارهای سنگ سخت (hard-rock) مانند Mountain Pass در آمریکا ایجاد میکنند. این مزیت میتواند در جذب سرمایهگذاریهای متمرکز بر ESG (محیط زیست، جامعه و حاکمیت) نقش کلیدی ایفا کند.
۳. ارزیابی مالی و موانع سرمایهگذاری
بودجه ۱ میلیارد دلاری BNDES و Finep یک سیگنال مثبت از سوی دولت برزیل است، اما تحلیل کمی نشان میدهد که این مبلغ تنها قطرهای در اقیانوس است.
نیاز سرمایهای(CAPEX): توسعه یک پروژه کامل REEs از معدن تا فلز/آلیاژ (Mine-to-Metal) به سرمایهای بین ۵۰۰ میلیون تا بیش از ۱.۵ میلیارد دلار نیاز دارد. با توجه به اینکه ۱۲۴ طرح به ارزش ۱۵ میلیارد دلار ارائه شده است، رقابت برای این بودجه ۱ میلیارد دلاری بسیار شدید خواهد بود. این بودجه بیشتر نقش یک "سرمایه اولیه کاتالیزور" را ایفا میکند تا تأمین مالی کامل پروژهها.
چالش پالایش(Midstream Processing): الزام BNDES برای وجود بخش پالایش در پروژهها یک شمشیر دولبه است. از یک سو، این الزام از ایجاد یک صنعت صرفاً استخراجی و صادرات مواد خام جلوگیری کرده و ارزش افزوده را در داخل برزیل حفظ میکند. از سوی دیگر، این کار هزینههای سرمایهای (CAPEX) را به شدت افزایش میدهد و ریسک فنی پروژه را بالا میبرد، زیرا تکنولوژی جداسازی و پالایش REEs بسیار پیچیده و تحت انحصار چین است. شرکتهایی مانند Aclara و Viridis باید شرکای فنی معتبر (احتمالاً از ژاپن، استرالیا یا اروپا) برای این بخش پیدا کنند.
۴. موقعیتیابی شرکتها و استراتژی بازار
شرکتهای ذکر شده در گزارش، استراتژیهای مشخصی را دنبال میکنند:
Aclara Resources: تمرکز بر کانسارهای رسهای جذب یونی و تأمین یک زنجیره تأمین یکپارچه برای بازار آمریکا کارخانه آهنربا در South Carolina یک استراتژی هوشمندانه است که مستقیماً به دغدغه امنیت ملی آمریکا پاسخ میدهد.
Viridis Mining and Minerals: استراتژی تنوعبخشی به منابع مالی و مشتریان، ریسک وابستگی به یک کشور یا یک منبع مالی را کاهش میدهد. مذاکره همزمان با بانکهای توسعه غربی و آسیایی، نشاندهنده درک عمیق آنها از ماهیت ژئوپلیتیک این بازار است.
جمعبندی
برزیل دارای پتانسیل زمینشناسی انکارناپذیری برای تبدیل شدن به یک قطب تولید عناصر نادر خاکی و شکستن انحصار چین است. با این حال، مسیر پیش رو مملو از چالشهای عظیم مالی، فنی و زیرساختی است. موفقیت این کشور به تداوم اراده سیاسی دولت، جذب سرمایههای عظیم بینالمللی و توانایی توسعه فناوریهای پیچیده پالایش در داخل مرزهایش بستگی خواهد داشت.
شکاف عظیم: بزرگترین چالش برزیل، تبدیل ۲۳ درصد ذخایر جهانی به تولید معنادار در بازار است.
بودجه دولتی؛ کاتالیزور نه راهحل: بودجه ۱ میلیارد دلاری دولت، یک شروع مهم اما ناکافی برای نیاز سرمایهای ۱۵ میلیارد دلاری صنعت است و بیشتر نقش تسهیلگر را خواهد داشت.
پالایش، گلوگاه اصلی: الزام دولت به ایجاد ظرفیت پالایش، هرچند از نظر استراتژیک درست است، اما بزرگترین مانع فنی و مالی برای پروژهها محسوب میشود.
ریسک ژئوپلیتیک متغیر: بازار باید به دقت تحولات روابط تجاری آمریکا و چین را زیر نظر داشته باشد. هرگونه توافق پایدار میان این دو قدرت میتواند انگیزه اقتصادی برای توسعه منابع گرانتر در خارج از چین را کاهش دهد.
مزیت زیستمحیطی: پتانسیل استخراج از کانسارهای رسهای جذب یونی با روشهای سازگار با محیط زیست، یک مزیت رقابتی کلیدی برای برزیل در جذب سرمایههای غربی است.