ترامپ توافق با چین بر سر عناصر نادر خاکی را تأیید و محدودیت‌های ورود دانشجویان را تسهیل کرد
دونالد ترامپ روز چهارشنبه اعلام کرد که ایالات متحده و چین به توافقی دست یافته‌اند که بر اساس آن پکن آهنربا و مواد معدنی خاکی کمیاب را تأمین خواهد کرد و در مقابل، کالج‌ها و دانشگاه‌های آمریکایی بار دیگر دانشجویان چینی را خواهند پذیرفت.
ترامپ در پلتفرم Truth Social نوشت: ما در مجموع ۵۵ درصد تعرفه دریافت می‌کنیم، چین ۱۰ درصد دریافت می‌کند. روابط عالی است!
یک مقام کاخ سفید گفت که ایالات متحده در مجموع ۵۵ درصد تعرفه بر کالاهای وارداتی چین اعمال خواهد کرد که شامل یک تعرفه پایه ۱۰ درصدی «متقابل»، یک عوارض ۲۰ درصدی مرتبط با قاچاق fentanyl، و ۲۵ درصد از محل تعرفه‌های از پیش موجود است. چین نیز در پاسخ، تعرفه‌ای ۱۰ درصدی بر واردات از آمریکا اعمال خواهد کرد.
ترامپ افزود: آهنرباهای کامل و هرگونه عنصر نادر خاکی ضروری، از پیش توسط چین تأمین خواهد شد. به همین ترتیب، ما نیز آنچه را که بر سر آن توافق شده است، از جمله استفاده دانشجویان چینی از کالج‌ها و دانشگاه‌هایمان (که همیشه مورد تأیید من بوده است!) را به چین ارائه خواهیم داد
وی تأکید کرد که هم او و هم رئیس‌جمهور چین، شی جین پینگ، باید این چهارچوب را به طور رسمی تأیید کنند؛ چهارچوبی که بازتاب مذاکرات اخیر لندن با هدف احیای آتش‌بس تعرفه‌ای ژنو در ماه گذشته است.
مقامات دو کشور قصد دارند پس از آغاز جریان خروج مواد [از چین به مقصد آمریکا]، توافق را نهایی کنند.
با این حال، در حالی که شرایط جدید خطوط تأمین و تبادلات دانشجویی را احیا می‌کند، مسائل اصلی از جمله مازاد تجاری چین و عدم توازن‌های ساختاری گسترده‌تر، حل‌نشده باقی می‌مانند.
بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳، چین ۷۰ درصد از واردات عناصر نادر خاکی ایالات متحده را به خود اختصاص داده بود که آن را با اختلاف به بزرگترین تأمین‌کننده این کشور تبدیل می‌کرد. مالزی، ژاپن و استونی چهار تأمین‌کننده برتر را تکمیل می‌کنند.
چین حدود ۹۰ درصد از عناصر نادر خاکی پالایش‌شده جهان را تولید می‌کند و بزرگترین ظرفیت جداسازی و خالص‌سازی را در اختیار دارد که به آن یک نقطه فشار استراتژیک (chokehold) بر زنجیره‌های تأمین جهانی می‌بخشد.
این عناصر در کاربردهای نظامی، موتورهای الکتریکی و نسل جدید تجهیزات الکترونیکی ضروری هستند. شرکت‌هایی مانندLockheed Martin، Tesla و Apple در محصولات اصلی خود به این مواد وابسته هستند.
تحلیل و جمع‌بندی
این گزارش از یک تغییر تاکتیکی مهم در روابط تجاری ایالات متحده و چین حکایت دارد که پیامدهای مستقیم و قابل‌توجهی برای بازار جهانی عناصر نادر خاکی (REEs) و صنایع وابسته به آن دارد. تحلیل زیر بر ابعاد کمی و استراتژیک این توافق برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران بازار کامودیتی متمرکز است.
۱. تحلیل کمی تعرفه‌ها و مبادله استراتژیک
ساختار تعرفه‌ای اعلام‌شده پیچیده و نامتقارن است. تعرفه ۵۵ درصدی آمریکا بر کالاهای چینی متشکل از سه بخش است: ۲۵ درصد تعرفه‌های موجود (دوره اول ترامپ)، ۲۰ درصد عوارض جدید مرتبط با fentanyl و ۱۰ درصد تعرفه «متقابل». در مقابل، چین تنها ۱۰ درصد تعرفه بر کالاهای آمریکایی اعمال می‌کند.
نکته کلیدی در این توافق، یک مبادله (trade-off) است: ایالات متحده در ازای پذیرش تعرفه‌های بالاتر بر عمده کالاهای مصرفی و صنعتی چینی، جریان تضمین‌شده و"از پیش تأمین شده" (up front) آهنرباها و عناصر نادر خاکی را دریافت می‌کند. این بدان معناست که این مواد استراتژیک، احتمالاً از ساختار تعرفه‌ای ۵۵ درصدی مستثنی شده‌اند. این اقدام، یک پیروزی کوتاه‌مدت برای صنایع دفاعی و فناوری پیشرفته آمریکا (High-Tech) است که با افزایش هزینه برای مصرف‌کنندگان عمومی و سایر صنایع موازنه می‌شود.
۲. تأثیر بر دینامیک بازار عناصر نادر خاکی (REEs)
قیمت‌گذاری: این توافق به عدم‌قطعیتی که ماه‌ها بر بازار سایه افکنده بود، پایان می‌دهد. با توجه به تنش‌های ژئوپلیتیکی که قیمت اکسید نئودیمیم-پرازئودیمیم(NdPr Oxide) ، شاخص کلیدی برای آهنرباهای دائمی، را در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵ به بالای ۱۲۰ دلار به ازای هر کیلوگرم رسانده بود، انتظار می‌رود این خبر منجر به یک اصلاح قیمتی سریع شود. در کوتاه‌مدت، قیمت‌ها می‌توانند به محدوده ۹۰ تا ۱۰۰ دلار به ازای هر کیلوگرم بازگردند، زیرا ریسک فوری قطع صادرات از سوی چین از بین رفته است.
حجم واردات: بر اساس آخرین داده‌های سازمان زمین شناسی ایالات متحده (USGS) برای سال ۲۰۲۴، ایالات متحده حدود ۱۸٬۵۰۰ تن ترکیبات و فلزات خاکی کمیاب به ارزش تقریبی ۲٫۱ میلیارد دلار وارد کرده است. با سهم تاریخی حدود ۷۰ درصدی چین، این توافق امنیت جریانی معادل تقریباً ۱۳٬۰۰۰ تن از این مواد را تأمین می‌کند. عبارت «FULL MAGNETS» در بیانیه ترامپ نشان می‌دهد که تمرکز اصلی بر روی محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا، آهنرباهای NdFeB است، نه فقط مواد خام.
واکنش بازار سهام: انتظار می‌رود سهام شرکت‌های تولیدکننده REE در غرب با واکنش منفی شدیدی روبرو شوند. شرکت‌هایی مانند MP Materials (NYSE: MP) در آمریکا و Lynas Rare Earths (ASX: LYC) در استرالیا که بخش عمده‌ای از ارزش‌گذاری آن‌ها بر اساس ریسک ژئوپلیتیکی و تلاش غرب برای ایجاد زنجیره تأمین مستقل از چین بنا شده بود، احتمالاً شاهد افت قابل توجه قیمت سهام خود خواهند بود. در مقابل، سهام تولیدکنندگان بزرگ چینی مانند China Northern Rare Earth Group ممکن است با رشد همراه شود.
۳. آسیب‌پذیری استراتژیک بلندمدت
این توافق یک راه‌حل تاکتیکی برای یک مشکل استراتژیک است. با تضمین واردات از چین، ایالات متحده عملاً وابستگی خود به ظرفیت پالایش و جداسازی چین را که بالغ بر ۹۰ درصد تولید جهانی است، تشدید می‌کند. این اقدام، انگیزه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پرهزینه و زمان‌بر برای ایجاد ظرفیت پالایش و جداسازی در خاک آمریکا یا کشورهای متحد (مانند استرالیا و کانادا) را تضعیف می‌کند. به عبارت دیگر، این توافق نقطه فشار استراتژیک (chokehold) چین را از بین نمی‌برد، بلکه آن را مدیریت می‌کند و به تعویق می‌اندازد. صنایع کلیدی مانند Lockheed Martin (صنایع دفاعی)، Tesla (خودروهای الکتریکی) و Apple (الکترونیک مصرفی) در کوتاه‌مدت از ثبات عرضه بهره‌مند می‌شوند، اما در بلندمدت همچنان در معرض اهرم فشار پکن باقی می‌مانند.
۴. پیامدهای فراتر از کامودیتی‌ها
گنجاندن موضوعاتی مانند ورود دانشجویان چینی و مقابله با قاچاق fentanyl نشان می‌دهد که این توافق صرفاً یک پیمان تجاری نیست، بلکه یک بسته دیپلماتیک گسترده‌تر است. این ساختار به هر دو رهبر اجازه می‌دهد تا در داخل کشورهای خود، توافق را به عنوان یک پیروزی معرفی کنند. ترامپ بر تعرفه‌های بالا و تأمین مواد استراتژیک تأکید می‌کند و چین بر بازگشایی کانال‌های آموزشی و تعرفه‌های متقابل پایین‌تر.
جمع‌بندی
این توافق یک مصالحه عمل‌گرایانه اما بالقوه کوته‌بینانه است. ایالات متحده امنیت زنجیره تأمین کوتاه‌مدت خود در حیاتی‌ترین بخش فناوری و دفاعی را با پذیرش هزینه‌های بالاتر در سایر بخش‌های اقتصادی و مهم‌تر از آن، با تعمیق وابستگی استراتژیک بلندمدت خود به چین، معامله کرده است.
نکات کلیدی
ثبات کوتاه‌مدت، ریسک بلندمدت: بازار REEs در کوتاه‌مدت شاهد کاهش قیمت و ثبات خواهد بود، اما ریسک ژئوپلیتیکی بنیادین حل نشده و صرفاً به تعویق افتاده است.
بازندگان اصلی؛ تولیدکنندگان غربی: شرکت‌های معدنی و پالایشی غیرچینی در بخش REEs با کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری و فشار نزولی بر قیمت سهام خود مواجه خواهند شد.
هزینه برای مصرف‌کننده: تعرفه مؤثر ۵۵ درصدی بر طیف وسیعی از کالاهای چینی، فشار تورمی را بر مصرف‌کنندگان و صنایع آمریکایی که به این واردات وابسته‌اند، افزایش خواهد داد.
تأیید مجدد سلطه چین: این توافق به جای به چالش کشیدن سلطه چین بر بازارREEs، آن را به رسمیت شناخته و تثبیت می‌کند و تلاش‌ها برای ایجاد یک زنجیره تأمین مستقل را تضعیف می‌نماید.
پی نوشت
فنتانیل (Fentanyl)
فنتانیل یک داروی مخدر صنعتی (synthetic opioid) بسیار قوی است. برای درک کامل آن، باید به دو جنبه اصلی آن توجه کرد: کاربرد پزشکی و قانونی، و کاربرد غیرقانونی و بحران‌آفرین.
۱. کاربرد پزشکی و قانونی (Medical and Legal Use)
فنتانیل در اصل برای مصارف پزشکی طراحی شده و یک مسکن بسیار قدرتمند است. کاربردهای اصلی آن عبارتند از:
تسکین دردهای بسیار شدید: به ویژه پس از جراحی‌های بزرگ یا برای بیمارانی که دچار آسیب‌های جدی شده‌اند.
مدیریت درد در بیماران مبتلا به سرطان: خصوصاً در مراحل پیشرفته که دردهای مزمن و شدیدی را تجربه می‌کنند و به سایر مسکن‌های مخدر (مانند مورفین) پاسخ نمی‌دهند.
در این کاربردها، فنتانیل تحت نظارت شدید پزشکی و به اشکال مختلفی مانند تزریق، پچ‌های پوستی (patches) یا قرص‌های زیرزبانی تجویز می‌شود.
۲. کاربرد غیرقانونی و بحران کنونی (Illegal Use and the Current Crisis)
بحرانی که امروز با نام فنتانیل شناخته می‌شود، تقریباً به طور کامل مربوط به تولید و توزیع غیرقانونی آن است. ویژگی‌های کلیدی آن در این حوزه عبارتند از:
قدرت فوق‌العاده بالا: فنتانیل حدود ۵۰ تا ۱۰۰ برابر قوی‌تر از مورفین و حدود ۵۰ برابر قوی‌تر از هروئین است. این قدرت بالا به این معناست که مقدار بسیار کمی از آن، معادل چند دانه نمک یا شکر، می‌تواند کشنده باشد(Lethal Dose).
مخلوط شدن با سایر مواد: قاچاقچیان به دلیل هزینه پایین تولید و قدرت بسیار بالای آن، فنتانیل را با مواد مخدر دیگر مانند هروئین، کوکائین و مت‌آمفتامین مخلوط می‌کنند تا قدرت آن‌ها را افزایش داده و مشتریان را به خود وابسته کنند.
قرص‌های تقلبی: یکی از خطرناک‌ترین جنبه‌های بحران، فروش فنتانیل به شکل قرص‌های تقلبی است که کاملاً شبیه به داروهای مسکن قانونی (مانند اکسی‌کدون، ویکودین یا زاناکس) هستند. بسیاری از قربانیان، به ویژه جوانان، این قرص‌ها را از بازار سیاه تهیه می‌کنند و تصور می‌کنند داروی واقعی مصرف می‌کنند، در حالی که در واقع در حال مصرف دوز کشنده‌ای از فنتانیل هستند.
نقش چین در بحران فنتانیل
ارتباط فنتانیل با چین و دلیل اینکه در مذاکرات تجاری آمریکا به آن اشاره می‌شود، به زنجیره تأمین آن بازمی‌گردد:
پیش سازها(Precursors): چین به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی مواد شیمیایی اولیه (precursor chemicals) شناخته می‌شود که برای ساخت فنتانیل غیرقانونی ضروری هستند.
صادرات و تولید: این مواد شیمیایی از چین به کشورهای دیگر، به ویژه مکزیک، صادر می‌شوند.
کارتل‌های مکزیکی: کارتل‌های مواد مخدر در مکزیک با استفاده از این پیش‌سازها، فنتانیل را در آزمایشگاه‌های مخفی تولید کرده و سپس آن را به صورت پودر یا قرص به داخل ایالات متحده قاچاق می‌کنند.
آمریکا سال‌هاست که چین را تحت فشار قرار داده تا نظارت و کنترل بیشتری بر صادرات این مواد اولیه اعمال کند و از رسیدن آن‌ها به دست کارتل‌ها جلوگیری کند. به همین دلیل، دولت آمریکا از اهرم‌های اقتصادی و تعرفه‌ای برای وادار کردن چین به همکاری در این زمینه استفاده می‌کند.
بنابراین، وقتی در گزارش به «عوارض ۲۰ درصدی مرتبط با قاچاق فنتانیل» اشاره می‌شود، منظور یک اهرم فشار اقتصادی از سوی آمریکا بر چین است تا پکن را وادار به همکاری مؤثرتر برای متوقف کردن جریان مواد شیمیایی سازنده این مخدر مرگبار کند. این موضوع به یکی از بزرگترین بحران‌های بهداشت عمومی در تاریخ آمریکا تبدیل شده و سالانه ده‌ها هزار نفر را به دلیل اووردوز (overdose) به کام مرگ می‌کشاند.